VietPress USA (31/7/2025): Đảng Cộng hòa ngày càng tự tin rằng họ có thể từng bước làm suy yếu Đạo luật Quyền Bầu cử (Voting Rights Act - VRA), trong khi Đảng Dân chủ đang tái khởi động một nỗ lực dài hơi nhằm mở rộng luật quan trọng này nhân dịp nó tròn 60 tuổi vào tuần tới.
www.Vietpressusa.us
Tòa án Tối cao có thể sẽ trở thành trọng tài cho những nỗ lực của đảng Cộng hòa, với một cuộc chiến phân chia khu vực bầu cử lớn ở Louisiana dự kiến sẽ được xét lại vào nhiệm kỳ tòa án tới, cùng với nhiều cuộc tranh chấp khác đang nổi lên ở các tòa án cấp dưới.
Tòa án Tối cao với đa số bảo thủ đã từng cắt giảm nghiêm trọng nhiều phần quan trọng của VRA, nhưng các mặt trận pháp lý mới có thể định hình lại tiền lệ pháp lý kéo dài hàng thập kỷ về quyền lực chính trị.
“Có nhiều đám mây đang bao phủ, và nhiều trong số đó đang bao quanh Tòa án Tối cao hiện nay,” ông Adriel Cepeda Derieux, Phó Giám đốc Dự án Quyền bầu cử của Liên đoàn Tự do Dân sự Mỹ (ACLU), nhận định.
Trong khi Đảng Dân chủ coi luật này đang bị tấn công bởi các phán quyết của tòa án liên bang, một nhóm các thượng nghị sĩ Dân chủ đã tái giới thiệu một dự luật vào thứ Ba nhằm khôi phục và mở rộng các bảo vệ của VRA.
Dự luật sẽ tái áp đặt yêu cầu của VRA đã bị Tòa án Tối cao bác bỏ vào năm 2013, theo đó các khu vực có lịch sử phân biệt đối xử phải được liên bang phê duyệt trước khi thay đổi luật bầu cử; ngăn cấm việc xóa tên cử tri khỏi danh sách nếu họ chưa bỏ phiếu gần đây; và bổ sung bảo vệ cho nhân viên bỏ phiếu trước các mối đe dọa và sự đe dọa tinh thần.
“Quyền bầu cử là nền tảng bảo vệ tất cả các quyền khác,” Thượng nghị sĩ Raphael Warnock (D-Georgia) phát biểu trong buổi họp báo công bố dự luật. “Nền dân chủ chính là ngôi nhà mà chúng ta đang sống. Nó là khung sườn để chúng ta có thể đấu tranh cho những điều mà chúng ta quan tâm.”
Tuy nhiên, dự luật có cơ hội rất thấp tại Quốc hội do đảng Cộng hòa kiểm soát và có thể đối mặt với các thách thức hiến pháp nếu được thông qua.
Trong khi đó, đảng Cộng hòa đang nhắm đến việc làm suy yếu VRA bằng cách ngăn cản cử tri và các nhóm tư nhân thực thi luật này.
Nỗ lực của GOP sẽ cắt quyền cho ACLU và các nhóm nổi bật khác vốn lâu nay dựa vào luật để thách thức các bản đồ bầu cử và thực tiễn bầu cử, khiến các vụ kiện chỉ còn do Bộ trưởng Tư pháp theo đuổi.
“Các bên kiện tư nhân đóng vai trò then chốt trong việc đưa ra các yêu cầu này trong suốt lịch sử tồn tại của Đạo luật Quyền bầu cử,” giáo sư Wilfred Codrington của Trường Luật Cardozo nói. “Thực tế, tất cả các vụ kiện trọng đại đều có sự tham gia của nhiều bên kiện tư nhân. Đó là điều rất quan trọng.”
Việc loại bỏ quyền kiện tư nhân dưới VRA đã gặp kết quả trái chiều đến nay. Tuy nhiên, đảng Cộng hòa cảm thấy được khích lệ bởi những tín hiệu gần đây từ một số thẩm phán bảo thủ của Tòa án Tối cao.
Cùng với Thẩm phán Clarence Thomas, Thẩm phán Neil Gorsuch năm 2021 đã công khai đặt câu hỏi liệu các bên tư nhân có thể kiện theo Điều 2 — điều khoản còn lại nổi bật nhất của VRA — hay không. Điều 2 cấm các tiểu bang phân biệt đối xử với cử tri dựa trên chủng tộc hoặc màu da.
“Các vụ án của chúng tôi đã giả định — nhưng chưa quyết định — rằng Đạo luật Quyền bầu cử năm 1965 cung cấp một quyền kiện ngầm theo điều 2,” Gorsuch viết.
“Các tòa án cấp dưới vẫn coi đây là một câu hỏi mở,” ông nhấn mạnh.
Kể từ đó, đảng Cộng hòa đã đạt thành công tại một tòa án phúc thẩm liên bang.
Năm 2023, Tòa phúc thẩm Vòng 8 Hoa Kỳ đồng ý rằng các nhóm tư nhân không thể khởi kiện theo Điều 2, bác bỏ yêu cầu của NAACP Arkansas về bản đồ Hạ viện tiểu bang cho rằng nó phân biệt đối xử với cử tri da đen bằng cách "nhồi nhét" và "chia nhỏ" họ.
Quyết định này về thực chất đã chặn quyền thực thi tư nhân tại bảy tiểu bang trong khu vực Vòng 8: Arkansas, Iowa, Minnesota, Missouri, Nebraska, Bắc Dakota và Nam Dakota.
Vụ kiện này không được kháng cáo lên Tòa án Tối cao, nhưng hai phán quyết gần đây của Vòng 8 đang đưa vấn đề tiến gần hơn đến các thẩm phán.
Các bộ tộc người Mỹ bản địa đã đưa vụ kiện lên danh sách khẩn cấp của Tòa án Tối cao tháng này sau khi Vòng 8 phán quyết rằng các bộ tộc không thể thách thức bản đồ Lập pháp tiểu bang Bắc Dakota.
Tuần trước, các thẩm phán đã hủy bỏ phán quyết đó. Thomas và Gorsuch cùng thẩm phán bảo thủ thứ ba Samuel Alito phản đối công khai. Không có thẩm phán nào giải thích lý do, nhưng vụ án có thể được xem xét lại.
Không chỉ có Điều 2. Vào thứ Hai, một hội đồng Vòng 8 nhất trí phán quyết rằng một điều khoản ít được biết đến của VRA — Điều 208, cho phép cử tri mù và khuyết tật được người họ chọn giúp đỡ trong việc bỏ phiếu — cũng không thể được thực thi bởi tư nhân. Phán quyết bác bỏ một vụ kiện liên quan đến luật bầu cử Arkansas.
Tổng chưởng lý Arkansas Tim Griffin (Đảng Cộng hòa) hoan nghênh phán quyết, cho biết trong một tuyên bố rằng “điều này có nghĩa là các quan chức có thể tiếp tục thực thi luật của Arkansas và cử tri có thể tin tưởng vào các cuộc bầu cử của chúng ta.”
Câu hỏi về việc thực thi tư nhân có thể không còn quan trọng, tùy thuộc vào các vụ kiện khác đặt ra liệu Điều 2 có thể tồn tại hay không. Các tiểu bang do đảng Cộng hòa lãnh đạo ngày càng lập luận rằng việc phân chia khu vực bầu cử dựa trên chủng tộc không còn phù hợp với hiến pháp sau những tiến bộ đạt được trong vài thập kỷ qua.
Tuy nhiên, các nhà bảo vệ quyền bầu cử vẫn hy vọng phần còn lại của VRA sẽ bền bỉ hơn những lo ngại.
Ông Cepeda Derieux chỉ ra phán quyết của Tòa án Tối cao năm 2023 trong vụ Allen kiện Milligan, theo đó tòa xác định bản đồ do đảng Cộng hòa vẽ ở Alabama có thể vi phạm VRA khi làm suy yếu quyền lực chính trị của cử tri da đen. Ông nói rằng phán quyết này củng cố tính hợp hiến của Điều 2, và cùng lý luận pháp lý đó đã được sử dụng trong các vụ kiện khác để vẽ lại bản đồ ở Louisiana và Mississippi.
“Cũng có lý do để rất hy vọng,” ông nói. “Chỉ cách đây hai năm, Tòa án Tối cao... thực sự đã giữ vững phần cốt lõi còn lại của Đạo luật Quyền bầu cử.”
Ông Mark Gaber, giám đốc cấp cao về phân chia khu vực bầu cử của Trung tâm Pháp lý Chiến dịch, cho rằng những người muốn hạn chế hơn nữa phạm vi của luật đã thể hiện sự “quá sốt sắng” gây hại cho họ, dẫn đến vụ Milligan trong đó đa số tòa đã có một “lời khẳng định mạnh mẽ” về tính hợp hiến của luật.
Ông cho rằng một số người đã hiểu quá nhanh ý kiến đồng thuận của Thẩm phán Brett Kavanaugh rằng nước Mỹ có thể sẽ đến lúc không cần đến VRA nữa.
“Họ đang thúc đẩy lý thuyết về quyền kiện tư nhân... và nhiều lý thuyết khác để bào mòn luật. Chúng ta sẽ biết, nhưng tôi không nghĩ điều Kavanaugh nói là, ‘Ngày mai, hãy mang cho tôi một vụ kiện để đặt câu hỏi về điều này,’” Gaber nhận xét.
Những câu hỏi đã trở lại khi Tòa án Tối cao xem xét giai đoạn mới nhất của cuộc chiến phân chia khu vực bầu cử tại Louisiana. Lãnh đạo đảng Cộng hòa tiểu bang muốn giữ bản đồ quốc hội mới, trong đó có thêm một khu vực đa số cử tri da đen thứ hai.
Tiểu bang đang ở vị trí khó xử. Louisiana miễn cưỡng thêm khu vực thứ hai vì một tòa án cấp dưới phán rằng thiết kế chỉ có một khu vực như vậy có thể vi phạm VRA. Nhưng trong vụ kiện khác, Louisiana lại theo đuổi lập luận pháp lý sẽ làm suy yếu phán quyết đó — rằng các nhóm tư nhân không thể thực thi Điều 2 và điều khoản này là vi hiến khi áp dụng cho tiểu bang.
Tòa án Tối cao dự kiến quyết định vụ kiện vào mùa hè này. Nhưng không giải thích, các thẩm phán đã ra lệnh xét xử lại vụ kiện vào nhiệm kỳ tiếp theo.
Ông Codrington cho biết ông không lạc quan và tin rằng tòa muốn “làm một việc lớn” với vụ án.
“Tôi nghĩ tòa đặc biệt lo lắng về việc gây một đòn mạnh cho VRA vào lúc nhiều thay đổi thể chế khác đang xảy ra qua Tòa án Tối cao,” Codrington nói.
Tòa án Tối cao vẫn chưa công bố câu hỏi pháp lý họ sẽ xem xét khi vụ kiện được xét lại, nghĩa là phạm vi vụ kiện vẫn chưa rõ. Nhưng ít nhất Thomas đã sẵn sàng siết chặt Điều 2.
“Tôi hy vọng Tòa án này sớm nhận ra rằng mâu thuẫn mà các phán quyết về §2 gây ra với Hiến pháp là quá nghiêm trọng để bỏ qua,” Thomas viết trong một ý kiến riêng hồi tháng trước.
HUY ANH
Theo The Hill.
