Các nhà địa vật lý vừa hướng "mắt thần" về phía Đông Phi và phát hiện ra một sự thật chấn động: Một khối đá nóng khổng lồ, được gọi là "Siêu chùm manti" (Superplume), đang dâng lên từ ranh giới lõi Trái Đất, kelo theo sức mạnh đủ để xé toạc lục địa đen từ bên trong.
Đây không phải là kịch bản của một bộ phim thảm họa ngày tận thế. Đây là thước phim quay chậm về sự ra đời của một đại dương hoàn toàn mới.
1. "Khối U" Khổng Lồ Dưới Lòng Châu Phi
Trong nhiều năm, công nghệ chụp cắt lớp địa chấn (Seismic Tomography – tương tự như chụp CT cho Trái Đất) đã tiết lộ một "dị thường" khổng lồ nằm sâu dưới lòng Châu Phi. Giới khoa học gọi vui nó là "Blob" (Khối u) hay thuật ngữ chuyên môn là Vùng vận tốc trượt thấp lớn (LLSVP).
Quy mô: Cấu trúc này lớn đến mức khó tin, kích thước của nó còn lớn hơn cả lục địa Châu Phi trên mặt đất.
Trạng thái: Một hiểu lầm phổ biến là nghĩ rằng đây là hồ dung nham lỏng. Thực tế không phải vậy. Đó là đá rắn, nhưng bị nung nóng đến mức cực đại khiến nó trở nên dẻo và có tính nổi. Hãy tưởng tượng nó giống như những giọt sáp nóng đang từ từ bay lên trong một chiếc đèn nham thạch (Lava lamp) khổng lồ qua hàng triệu năm.
2. "Động Cơ" Của Vết Nứt Vĩ Đại
Các nghiên cứu mới nhất, kết hợp dữ liệu địa chấn và phân tích hóa học khí, đã xác nhận: Siêu chùm manti này chính là "động cơ" đang vận hành Hệ thống Rãnh nứt Đông Phi (East African Rift).
Sự nâng lên (Uplift): Khi cột nhiệt khổng lồ này dâng lên, nó đẩy lớp vỏ Trái Đất phồng lên từ bên dưới. Đây chính là lý do tại sao phần lớn Đông Phi (như Cao nguyên Ethiopia) lại nằm ở độ cao lớn đến vậy – chúng đang thực sự "ngồi" trên một cột manti nóng bỏng.
Vết nứt (The Split): Nhiệt độ cao làm mềm thạch quyển (lớp vỏ cứng ngoài cùng), khiến nó yếu đi. Khi lớp vỏ bị kéo căng và mỏng dần, nó bắt đầu nứt vỡ. Bằng chứng rõ ràng nhất chính là Thung lũng Vết nứt Lớn (Great Rift Valley) – một "vết sẹo" dài hàng ngàn km chạy từ Biển Đỏ xuống tận Mozambique.
3. Dấu Vết Hóa Học: Khi Trái Đất "Thở"
Làm sao các nhà khoa học biết nhiệt lượng này đến từ tận ranh giới lõi (sâu gần 3.000km) chứ không phải lớp manti nông? Câu trả lời nằm ở "Khí hiếm" (Noble gases).
Khi phân tích khí thoát ra từ các miệng núi lửa dọc theo vết nứt, các nhà nghiên cứu tìm thấy đồng vị Helium-3.
Đây là một loại khí nguyên thủy (primordial gas) đã bị mắc kẹt bên trong Trái Đất từ thuở sơ khai khi hành tinh mới hình thành.
Sự hiện diện của Helium-3 đóng vai trò như một "dấu vân tay hóa học", chứng minh rằng siêu chùm manti này đang vận chuyển vật chất từ nơi sâu thẳm nhất của Trái Đất lên tận bề mặt.
4. Tương Lai: Bản Đồ Thế Giới Sẽ Thay Đổi
Về mặt địa chất, Đông Phi đang sống trong những ngày tháng "mượn tạm". Quá trình chia cắt là không thể đảo ngược:
Sự chia ly: Mảng kiến tạo Somalia (phía Đông) đang từ từ tách rời khỏi Mảng kiến tạo Nubia (phía Tây).
Dòng thời gian: Trong khoảng 5 đến 10 triệu năm nữa, vết nứt sẽ đủ sâu để nước từ Biển Đỏ và Vịnh Aden tràn vào.
Kết quả: Châu Phi sẽ mất đi chiếc "sừng" của mình. Một đại dương hẹp và mới toanh sẽ ra đời, biến Đông Phi thành một lục địa đảo khổng lồ (tương tự như Madagascar nhưng vĩ đại hơn nhiều).
Lời Kết
Siêu chùm manti Đông Phi là một lời nhắc nhở khiêm tốn về hành tinh sống động mà chúng ta đang nương náu. Mặt đất dưới chân có vẻ vững chãi hôm nay, nhưng sâu thẳm bên dưới, Trái Đất vẫn đang liên tục nhào nặn, tái cấu trúc và vẽ lại bản đồ thế giới – dù chỉ nhích từng milimet một.
Tom
www.Vietpressusa.us