Trump chỉ trích Israel vì các cuộc không kích sau lệnh ngừng bắn do ông thu xếp.
Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã mạnh mẽ chỉ trích Israel vào hôm thứ Ba vì hành động quân sự sau khi đạt được thỏa thuận ngừng bắn, đồng thời cáo buộc cả Israel và Iran đã vi phạm thỏa thuận chỉ vài giờ sau khi ông công bố nó.
“Tôi không thích việc Israel đã tấn công ngay sau khi chúng tôi đạt được thỏa thuận. Họ không cần phải làm như vậy và tôi không hài lòng khi cuộc trả đũa lại mạnh đến thế,” Trump nói với các phóng viên hôm thứ Ba.
“Công bằng mà nói, Israel đã tấn công dữ dội, và giờ tôi nghe nói Israel lại tiếp tục vì họ cho rằng một quả rocket (của Iran) không rơi trúng mục tiêu nào đã là vi phạm. Đó không phải là điều chúng ta mong muốn,” ông nói thêm.
Bộ trưởng Quốc phòng Israel, ông Israel Katz, cho biết ông đã ra lệnh cho quân đội tiến hành các đợt không kích mới vào các mục tiêu ở Tehran để đáp trả điều ông gọi là các quả tên lửa do Iran phóng đi, vi phạm trắng trợn lệnh ngừng bắn.
Iran đã phủ nhận việc phóng bất kỳ tên lửa nào và cho biết các cuộc tấn công của Israel vẫn tiếp tục kéo dài thêm một tiếng rưỡi sau thời điểm lệnh ngừng bắn có hiệu lực.
Trước đó trong ngày, Trump đã công bố lệnh ngừng bắn trên mạng xã hội Truth Social với dòng chữ:
“LỆNH NGỪNG BẮN HIỆN ĐÃ CÓ HIỆU LỰC. XIN ĐỪNG VI PHẠM NÓ!”
Tuy nhiên, sau đó cùng ngày, Trump nói với các phóng viên rằng Israel đã bắt đầu các đợt không kích gần như ngay lập tức sau khi đạt được thỏa thuận.
“Ngay khi chúng tôi công bố thỏa thuận, Israel đã xuất kích và thả một lượng bom lớn chưa từng thấy. Lượng bom lớn nhất mà chúng ta từng chứng kiến. Tôi không hài lòng với Israel,” ông nói.
Trump nói thêm rằng Iran và Israel đã chiến đấu “quá lâu và quá khốc liệt đến mức họ chẳng còn biết mình đang làm cái quái gì nữa.”
Khi được hỏi liệu ông có muốn thay đổi chế độ ở Iran hay không, Trump trả lời: “Không. Nếu có thì cũng là có, nhưng không, tôi không muốn vậy. Tôi muốn mọi thứ lắng dịu càng sớm càng tốt.”
“Thay đổi chế độ sẽ kéo theo hỗn loạn, và lý tưởng nhất là chúng ta không muốn chứng kiến quá nhiều hỗn loạn. Vậy nên chúng ta sẽ chờ xem mọi chuyện diễn ra thế nào.”
Những gì xảy ra tiếp theo trong cuộc xung đột gần hai tuần này sẽ rất có thể chiếm trọng tâm trong hàng loạt cuộc gặp song phương và các cuộc trao đổi không chính thức giữa Trump và các lãnh đạo thế giới thuộc khối NATO trong hội nghị kéo dài hai ngày tại Hà Lan.
Một chủ đề lớn khác sẽ là mức chi tiêu quốc phòng của các nước thành viên NATO, khi các lãnh đạo chuẩn bị ủng hộ mục tiêu tăng chi tiêu quốc phòng lên 5% GDP.
Điều này có liên quan đến cuộc chiến Nga–Ukraine, cùng với các chính sách thuế quan của Trump đối với các đối tác thương mại.
Xung đột Israel–Iran trở thành tâm điểm.
Trump dự kiến đến Hà Lan sau vài ngày bận rộn vụ chiến tranh Trung Đông. Ông rời Washington sáng thứ Ba trong tâm trạng giận dữ với cả Israel lẫn Iran vì các cuộc giao tranh tiếp tục xảy ra trong đêm Thứ Hai 23/6, bất chấp việc ông tuyên bố hai bên đã đồng ý với các điều khoản ngừng bắn.
Ông nói với báo giới: “Tôi nghĩ cả hai bên đều vi phạm. Tôi không chắc là họ cố ý, chỉ là họ không kiểm soát được người của mình.”
“Điều tôi không thích là việc Israel tấn công sáng nay, và tôi sẽ xem liệu mình có thể ngăn chặn được điều đó hay không. Ngay sau khi rời khỏi các bạn, tôi sẽ bắt đầu hành động.”
Trước khi công bố thỏa thuận ngừng bắn, quân đội Mỹ đã tấn công ba cơ sở hạt nhân của Iran, sau đó Iran đáp trả bằng việc phóng tên lửa vào một căn cứ của Mỹ tại Qatar – tuy nhiên không gây thương vong.
Việc Mỹ can thiệp khiến nhiều người đặt câu hỏi, đặc biệt là từ chính những người ủng hộ Trump, do ông từng cam kết theo đuổi chính sách “Nước Mỹ trên hết” và tránh dính líu vào xung đột nước ngoài.
Lệnh ngừng bắn mong manh và các bước đi sắp tới liên quan đến tham vọng hạt nhân của Iran sẽ là chủ đề trọng điểm tại hội nghị NATO.
Trump và chi tiêu quốc phòng NATO.
Trump đã thúc đẩy mục tiêu yêu cầu tất cả thành viên NATO tăng chi tiêu quốc phòng lên 5% GDP (so với mục tiêu hiện tại là 2%), và chỉ trích các nước không “trả phần của mình”.
Hội nghị tại The Hague được xem là thời hạn chót để các nước cam kết mức chi tiêu mới. Mỹ cũng sẽ tăng từ 3% lên 5%. Năm 2024, 23 trên 32 nước thành viên đã đạt mức 2%.
Tuy nhiên, Tây Ban Nha được miễn trừ khỏi mục tiêu 5% và chỉ phải chi hơn 2%, theo thỏa thuận với Tổng thư ký NATO Mark Rutte – dù Trump từng tuyên bố “Tây Ban Nha cũng phải trả như mọi người khác”.
Trump từng tuyên bố Mỹ có thể sẽ không bảo vệ các đồng minh NATO nếu họ không đóng góp đủ – điều đi ngược với nguyên tắc cốt lõi của NATO rằng “một cuộc tấn công vào một nước là tấn công vào tất cả”.
Khi được hỏi về nghĩa vụ theo Điều 5 của NATO trên đường đến hội nghị, Trump đáp:
“Tùy vào cách bạn định nghĩa. Có nhiều cách hiểu khác nhau về Điều 5.”
“Tôi vẫn là bạn với họ. Tôi đã trở thành bạn với nhiều lãnh đạo, và tôi cam kết sẽ giúp đỡ họ.”
Trump nói thêm: “Tôi đã nói từ 7 năm trước – nếu bạn không trả, chúng tôi sẽ không bảo vệ. Nhờ đó mà họ đã đóng góp hàng trăm tỷ đô la.”
Lần duy nhất Điều 5 của NATO được kích hoạt là sau vụ tấn công ngày 11/9/2001 (gọi là 911). Trump lâu nay vẫn cho rằng NATO lợi dụng Mỹ và Mỹ gánh phần chi phí nhiều hơn các nước khác.
Ông chia sẻ một tin nhắn từ Rutte, trong đó tổng thư ký NATO nói:
“Donald, ông đã đưa chúng tôi đến một thời điểm rất quan trọng cho cả Mỹ, châu Âu và thế giới. Ông đã đạt được điều mà không tổng thống Mỹ nào làm được trong hàng thập kỷ.”
NATO xác nhận cuộc trao đổi và ông Rutte cho biết ông không ngại việc Trump công khai tin nhắn.
Chiến tranh Nga–Ukraine
Ông Rutte nhấn mạnh NATO phải tiếp tục hỗ trợ Ukraine một cách kiên định:
“Chúng ta phải tiếp tục bảo đảm Ukraine có đủ năng lực để tự vệ hôm nay và răn đe trong tương lai. Sự ủng hộ của chúng ta là vững chắc và sẽ tiếp tục.”
Đây là vấn đề khó xử với Trump, người từng tuyên bố sẽ kết thúc chiến tranh trong 24 giờ sau khi nhậm chức – nhưng đến nay chưa đạt được tiến triển rõ ràng.
Trump dự kiến sẽ gặp Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại hội nghị.
Nga đã từ chối đề xuất ngừng bắn 30 ngày từ Mỹ, và Trump ngày càng bày tỏ sự khó chịu với Tổng thống Nga Vladimir Putin, đồng thời cũng trách Ukraine vì không chịu đạt được thỏa thuận hòa bình.
Trong khi đó, Nga lên án các cuộc tấn công của Mỹ vào cơ sở hạt nhân Iran và tuyên bố ủng hộ Iran. Ngoại trưởng Nga nói với người đồng cấp Iran rằng:
“Chúng tôi đang nỗ lực để hỗ trợ nhân dân Iran.”
Bộ Ngoại giao Nga tuyên bố: “Đây là hành động xâm lược vô cớ, không có cơ sở hay lý do nào chính đáng.”
Trump cũng chỉ trích cựu Tổng thống Nga Dmitry Medvedev sau khi ông này ám chỉ rằng các đồng minh của Iran có thể cung cấp đầu đạn hạt nhân cho Tehran. Trump khoe rằng Mỹ có kho vũ khí hạt nhân vượt trội.
Đàm phán thương mại
Lệnh tạm dừng thuế quan “đối ứng” trong 90 ngày của Trump sẽ hết hạn vào ngày 8/7. Cho đến nay, chỉ mới có các thỏa thuận được công bố với Trung Quốc và Vương quốc Anh.
Các đối tác thương mại lớn như Canada, Pháp và Ý sẽ có mặt tại hội nghị NATO và mong muốn đàm phán với Mỹ. Mục tiêu ban đầu của chính quyền Trump là ký 90 thỏa thuận trong 90 ngày – nhưng chưa có nhiều tiến triển rõ ràng ngoài các cuộc đàm phán gần hoàn tất với Ấn Độ, Nhật Bản và Việt Nam.
Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent, người ở lại hội nghị G7 sau khi Trump rời sớm, gợi ý rằng có thể gia hạn thời hạn 8/7 để đạt được các thỏa thuận.
Tại G7, Trump và Thủ tướng Anh Keir Starmer đã công bố thỏa thuận thương mại song phương, vốn được đàm phán trước khi Trump áp thuế.
Trump nói rằng ông kỳ vọng sẽ còn nhiều thỏa thuận thương mại khác nữa – tuy nhiên chính quyền vẫn chưa thông báo bất kỳ tiến triển cụ thể nào.
Kết quả dội bom của Trump xuống 3 căn cứ hạt nhân của Iran ra sao?
Donald Trump đã tìm kiếm một giải pháp đơn giản – dù đầy bạo lực – để ngăn chặn tham vọng hạt nhân của Iran khi ông ra lệnh không kích 3 cơ sở hạt nhân quan trọng của Iran vào lúc 12:30AM sáng Chủ Nhật 22/6 theo giờ Iran.
Nhưng khi khói bụi lắng xuống tại ba cơ sở ngầm bị tấn công bởi máy bay tàng hình B-2 và tên lửa hành trình cuối tuần qua, các chuyên gia cho rằng kết quả có thể sẽ khiến Iran tiến gần hơn đến việc sở hữu bom hạt nhân, và làm tăng nguy cơ Mỹ bị cuốn sâu hơn vào cuộc xung đột.
“Về mặt kỹ thuật, có thể Iran đang cách xa mục tiêu hơn một chút, nhưng về mặt chính trị, nó lại trở nên cận kề hơn rất nhiều,” – Tiến sĩ Jeffrey Lewis, Giám đốc Chương trình Ngăn chặn Phổ biến Vũ khí Đông Á tại Viện Middlebury, và cựu thành viên Hội đồng Cố vấn An ninh Quốc tế của Bộ Ngoại giao Mỹ nhận định như thế.
“Iran đã chỉ còn cách vài tháng để chế tạo vũ khí hạt nhân kể từ khoảng năm 2007. Điều khiến họ chưa làm điều đó không phải là khả năng kỹ thuật mà là ý chí chính trị. Và bất kỳ tổn thất nào về kỹ thuật cũng bị vượt qua bởi ý chí chính trị gia tăng,” ông nói với The Independent.
Donald Trump tự hào mô tả các cuộc tấn công vào Fordow, Natanz và Esfahan là một “thành công quân sự ngoạn mục” trong bài phát biểu ngắn từ Tòa Bạch Ốc vào tối thứ Bảy, nói rằng các cơ sở này đã bị “phá hủy hoàn toàn”.
Tuy nhiên, ông Lewis cho biết điểm nhấn trong đợt không kích – tấn công cơ sở hạt nhân Fordow nằm sâu dưới lòng núi đá bằng bom xuyên phá GBU-57 nặng 30.000 pound – lại có hiệu quả hạn chế vì Iran đã kịp sơ tán Uranium và di dời thiết bị trước khi bị tấn công.
“Tôi hiểu rằng Fordow có ý nghĩa biểu tượng, nhưng nó không phải là cơ sở ngầm duy nhất liên quan đến chương trình hạt nhân của Iran. Và với thời gian Mỹ cần để chuẩn bị tấn công, không chắc lúc bị đánh thì nó còn quan trọng nhất,” ông nói thêm.
Một trong những mục tiêu chính của cuộc tấn công là phá hủy khả năng làm giàu uranium của Iran. Nhưng trong nhiều năm qua, nước này đã tích lũy khoảng 400 kg uranium làm giàu ở mức cao — đủ để chế tạo khoảng 10 đầu đạn hạt nhân nếu được làm giàu từ mức 60% hiện tại lên mức 90% cần thiết để chế tạo vũ khí.
Sau cuộc không kích, ông Rafael Grossi – Giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) – cho biết cơ quan của ông đang tìm cách tiếp cận để “kiểm kê” lượng uranium làm giàu cao của Iran hiện nằm ở đâu.
Phó Tổng thống JD Vance thừa nhận hôm Chủ nhật rằng số uranium này vẫn đang trong tay Iran và hiện chưa rõ nó đang ở đâu.
“Chúng tôi sẽ nỗ lực trong những tuần tới để tìm giải pháp với lượng nhiên liệu đó, và đó sẽ là một trong những điều mà chúng tôi sẽ thảo luận với Iran,” ông nói.
Nhưng mong muốn đàm phán với Iran của ông Vance sẽ trở nên khó khăn hơn nhiều sau vụ tấn công, theo bà Kelsey Davenport, Giám đốc Chính sách Ngăn chặn Phổ biến Vũ khí tại Hiệp hội Kiểm soát Vũ khí.
“Cuộc tấn công cuối tuần này sẽ khiến Iran có động lực chính trị lớn hơn để theo đuổi vũ khí hạt nhân, và các phe ủng hộ lập luận rằng vũ khí hạt nhân là cần thiết để răn đe đã mạnh lên rất nhiều,” bà nói với The Independent.
“Quyết định tấn công khi đàm phán chưa kết thúc đã phá hủy uy tín của Mỹ, và sẽ đặt ra câu hỏi nghiêm trọng về việc liệu Mỹ có còn được tin tưởng trong các cuộc đàm phán trong tương lai không.”
Đây cũng không phải là lần đầu tiên Iran bị ông Trump "phản bội" khi đang cố gắng đạt được một thỏa thuận về chương trình hạt nhân.
Năm 2018, ông Trump rút Mỹ khỏi thỏa thuận hạt nhân đạt được dưới thời cựu Tổng thống Obama – thỏa thuận đã làm giảm mạnh lượng uranium làm giàu của Iran. Đáp lại, Iran đã tăng cường làm giàu uranium, loại bỏ các thiết bị giám sát và bắt đầu tích trữ trở lại.
Chính điều đó đã dẫn tới cuộc không kích của Israel đầu tháng này.
“Hoa Kỳ đang ở thế tiến thoái lưỡng nan,” bà Davenport nói. “Nếu mục tiêu của Mỹ là ngăn chặn Iran sở hữu vũ khí hạt nhân, thì giải pháp ngoại giao giờ đây sẽ rất khó khăn, không chỉ về mặt chính trị do mất uy tín, mà cả về mặt kỹ thuật – vì chúng ta có thể sẽ không bao giờ biết liệu toàn bộ uranium làm giàu của Iran có còn được kiểm soát không.”
“Chúng ta cũng có thể không bao giờ biết toàn bộ số máy ly tâm của họ còn tồn tại hay không.”
Ảnh vệ tinh chụp các tòa nhà tại Trung tâm Công nghệ Hạt nhân Isfahan vào ngày 16/6 và sau cuộc không kích ngày 21/6 cho thấy sự tàn phá rõ rệt.
“Bất kỳ thỏa thuận ngoại giao nào trong tương lai sẽ phải khác hoàn toàn với những gì Mỹ từng cố gắng đàm phán trước đây – nếu cơ hội đàm phán còn tồn tại,” bà nói.
Cũng có những lo ngại rằng chương trình hạt nhân của Iran, hoặc những gì còn lại, sẽ được di dời xuống lòng đất. Điều đó có thể bắt đầu với lượng uranium làm giàu hiện chưa rõ tung tích.
“Nếu lượng đó vẫn còn nguyên vẹn và Iran giữ được, họ có thể dùng nó để làm giàu thêm trong một cơ sở bí mật, và tạo ra đủ vật liệu cho nhiều vũ khí hạt nhân chỉ trong vài tháng,” – ông Nicholas Miller, Phó giáo sư Chính phủ tại Đại học Dartmouth, chuyên gia về phổ biến hạt nhân, nhận định.
“Nếu họ nghĩ rằng có thể thành công, thì các lãnh đạo Iran có thể cho rằng phát triển vũ khí hạt nhân là cách bảo hiểm tốt nhất chống lại âm mưu thay đổi chế độ từ bên ngoài,” ông nói thêm.
Miller cho rằng các cuộc tấn công đã khiến “nguy cơ Mỹ bị cuốn sâu vào xung đột” gia tăng.
“Tùy vào mức độ và cách thức Iran trả đũa, ông Trump có thể cảm thấy cần phải đáp trả. Israel cũng có thể thuyết phục chính quyền Trump hỗ trợ phá hủy phần còn lại của chương trình hạt nhân Iran,” ông nói.
Davenport cũng cảnh báo rằng vấn đề này có thể không được giải quyết dứt điểm, và điều đó có thể đồng nghĩa với một cam kết lâu dài hơn những gì ông Trump mong muốn.
“Nguy cơ là nếu Mỹ muốn ngăn chặn Iran sở hữu vũ khí hạt nhân trong tương lai, nước này có thể sẽ phải tấn công Iran hết lần này đến lần khác. Bởi vì Iran sẽ giữ lại kiến thức đó, và nguy cơ Iran sở hữu vũ khí hạt nhân không thể bị xóa bỏ hoàn toàn.”
“Nếu Mỹ mở rộng mục tiêu và tìm cách lật đổ chế độ Iran, điều đó sẽ gây bất ổn nghiêm trọng trong khu vực – và không phải là một chiến lược hiệu quả để ngăn chặn phổ biến hạt nhân về lâu dài,” bà kết luận.
Nga sẵn sàng hỗ trợ Iran:
Nga sẵn sàng hỗ trợ Iran trong cuộc xung đột đang diễn ra ở Trung Đông, ngày Thứ Hai hôm qua, Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi đã gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin, để trao đổi quan điểm sau đợt leo thang căng thẳng nghiêm trọng do Mỹ tấn công 3 cơ sở hạt nhân của Iran.
Trên thực tế, phía Iran sẽ có thể thông báo cho Nga về các đề xuất hỗ trợ cần thiết cũng như cái nhìn của Iran về tình hình hiện tại.
Những phát biểu trên được đưa ra sau khi Tổng thống Trump tuyên bố vào tối thứ Bảy rằng các lực lượng Mỹ đã ném bom ba cơ sở hạt nhân của Iran tại Natanz, Isfahan và Fordow rất thành công tốt đẹp.
Các vụ ném bom này đã khiến Mỹ trở thành mục tiêu trực tiếp của Iran trong các cuộc trả đũa và biến Washington thành một bên tham chiến tích cực trong cuộc chiến ở Trung Đông vốn được khơi mào bởi các cuộc không kích của Israel nhằm vào Iran kể từ hôm 13 tháng 6.
Trump không phải là một chính trị gia, càng không phải là một nhà chiến lược; Trump chỉ là một người kinh doanh gặp thời và hiếu thắng, chuyên quyền độc đoán nên quyết định của Trump trong cuộc dội bom tấn công vào Iran sẽ là một mối đại hoa tiềm ẩn kéo dài cho nước Mỹ trong những ngày tới vì chủ thuyết “Nước Mỹ trên hết” và chính sách áp thuế toàn cầu đã khiến Mỹ đơn độc một mình, trong khi Iran có Nga, Trung Quốc, Bắc Hàn, Cuba, Yemen, Lybia, Syria và các nước Hồi giáo cực đoan cùng hợp sức chống Mỹ!
HẠNH DƯƠNG
Tổng hợp.
www.Vietpressusa.us
