THÊM TÒA ÁN LIÊN BANG THỨ NHÌ CHẶN HẦU HẾT LỆNH ÁP THUẾ CỦA TRUMP!

Phán quyết được đưa ra bởi Thẩm phán liên bang Rudolph Contreras, người được bổ nhiệm bởi cựu Tổng thống Barack Obama và đang làm việc tại Washington, D.C., chỉ vài giờ sau khi Tòa án Thương mại Quốc tế Mỹ cũng chặn loạt thông báo áp thuế của Donald Trump.

Chính quyền Trump đã nhanh chóng kháng cáo cả hai phán quyết này.

Từ tháng 2/2025, ông Trump đã tìm cách áp thuế bằng cách viện dẫn Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế năm 1977 (IEEPA). Luật này cho phép tổng thống áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế khi có tình trạng khẩn cấp nhằm đối phó với “mối đe dọa bất thường và nghiêm trọng”, nhưng một loạt các doanh nghiệp và nguyên đơn đã lập luận rằng đạo luật không cho phép áp dụng thuế quan.

“Vụ kiện này không đơn thuần là về thuế,” Thẩm phán Contreras viết trong bản ý kiến dài 33 trang của mình.

“Nó là về việc liệu IEEPA có cho phép Tổng thống đơn phương áp đặt, hủy bỏ, tạm dừng, khôi phục và điều chỉnh thuế để tái cấu trúc nền kinh tế toàn cầu hay không,” ông tiếp tục. “Tòa án đồng ý với phía nguyên đơn rằng đạo luật không cho phép điều đó.”

Lệnh của tòa án chặn cả thông báo "Ngày Giải phóng" ngày 2/4 của ông Trump – vốn áp mức thuế cơ bản 10% cùng các mức thuế cao hơn đối với hàng chục đối tác thương mại của Mỹ – cũng như nhiều mức thuế mà ông áp lên Trung Quốc.

Ông Trump ban đầu công bố mức thuế 10% lên hàng hóa Trung Quốc vào tháng 2, sau đó tăng dần trong loạt thông báo tiếp theo cho đến tháng 4, có lúc lên đến 145% đối với một số mặt hàng. Sau các cuộc đàm phán thương mại ở Geneva, chính quyền Trump đã tạm thời giảm mức thuế.

Dù các tòa án đã chặn vô thời hạn những thông báo đó, một số mức thuế khác của ông Trump vẫn còn hiệu lực vì được áp dụng theo các căn cứ pháp lý khác – chủ yếu là đối với các sản phẩm cụ thể như thép và ô tô.

“Tòa án không nên có vai trò gì trong việc này,” Thư ký báo chí Tòa Bạch Ốc Karoline Leavitt phát biểu trong một buổi họp báo vào thứ Năm hôm nay, ngay sau khi phán quyết được đưa ra. “Có một xu hướng đáng lo ngại và nguy hiểm khi các thẩm phán không được bầu cử tự ý can thiệp vào quá trình ra quyết định của tổng thống. Nước Mỹ không thể hoạt động hiệu quả nếu Tổng thống Trump, hay bất kỳ tổng thống nào, bị các thẩm phán theo khuynh hướng hoạt động chính trị cản trở trong các cuộc đàm phán ngoại giao hoặc thương mại nhạy cảm.”

Phán quyết hôm thứ Năm là phản ứng đối với một vụ kiện do hai doanh nghiệp nhỏ có trụ sở tại Illinois gồm Learning Resources và hand2mind, chuyên sản xuất đồ chơi giáo dục chủ yếu tại Trung Quốc và các nước khác – đệ trình.

Vụ kiện của họ là một trong số ít các thách thức pháp lý đối với các mức thuế quan mà ông Trump đưa ra, hiện đang được các tòa án xem xét.

Thẩm phán Contreras lưu ý rằng phán quyết của ông sẽ “gần như không ảnh hưởng gì đến chính phủ” vì Tòa án Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ đã chặn quyền áp thuế của ông Trump theo Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) vào tối thứ Tư, trong một vụ kiện riêng biệt.

Chính quyền Trump đã cố gắng chuyển tất cả các vụ kiện này sang tòa án thương mại, nhưng thẩm phán Contreras từ chối yêu cầu này trong phán quyết hôm thứ Năm, cho phép vụ kiện tiếp tục diễn ra tại Washington, D.C.

Đây là một động thái khác so với các thẩm phán ở Florida và Montana, những người trước đó đã đồng ý với yêu cầu của chính quyền. Một kiến nghị tương tự vẫn đang chờ được xử lý trong một vụ kiện do Thống đốc bang California Gavin Newsom (Dân chủ) đệ trình tại San Francisco.

 

Các lý do Tòa án chặn Thuế quan của Trump:

Phần lớn các mức thuế quan sâu rộng của Tổng thống Donald Trump đã bị chặn lại vào thứ Tư khi một tòa án liên bang phán quyết rằng luật khẩn cấp không trao cho tổng thống quyền đơn phương áp thuế đối với gần như tất cả các đối tác thương mại.

Phán quyết này giáng một đòn mạnh vào chương trình thương mại của Trump và tuyên bố rằng các mức thuế quan trong chiến dịch "Ngày Giải Phóng" của ông — bao gồm cả những mức áp đặt lên Trung Quốc — là bất hợp pháp. Phần lớn các mức thuế này đã được giảm xuống còn 10%, nhưng giờ có thể sẽ bị xóa bỏ hoàn toàn và hoàn tiền cho những người đã nộp thuế.

Tuy nhiên, phán quyết vẫn để ngỏ khả năng chính quyền Trump có thể áp dụng một số mức thuế mới theo các luật khác của Hoa Kỳ. Một số mức thuế cũng sẽ được giữ nguyên, như với ô tô và nhôm.

Điều đó có nghĩa là các cuộc đàm phán giữa Mỹ với nhiều nước – với thuế quan là công cụ gây áp lực – có khả năng sẽ tiếp tục.

Dưới đây là 5 điểm rút ra từ phán quyết và những gì có thể xảy ra tiếp theo:

 

1. Phán quyết rất rộng, nhưng Trump vẫn có lựa chọn

Hội đồng ba thẩm phán của Tòa án Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ đã thống nhất phán quyết rằng Quốc hội không trao cho tổng thống quyền áp thuế "vô giới hạn" theo Đạo luật Quyền Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế năm 1977 (IEEPA).

Ba thẩm phán gồm: Timothy Reif (được Trump bổ nhiệm), Jane Restani (do cựu Tổng thống Reagan bổ nhiệm) và Gary Katzmann (được Tổng thống Obama bổ nhiệm).

Phán quyết này xuất phát từ hai vụ kiện riêng biệt, nằm trong làn sóng kiện tụng rộng lớn hơn nhằm vào chính sách thuế của Trump.

Trump đã tuyên bố tình trạng khẩn cấp theo IEEPA liên quan đến các tổ chức khủng bố và băng nhóm ma túy quốc tế, và sau đó mở rộng nó để áp thuế với Canada, Mexico và Trung Quốc. Ông còn định áp thuế 10% với tất cả các đối tác thương mại, thậm chí lên tới 50% tùy vào đàm phán.

Tòa án chỉ trích việc Trump tạm dừng các mức thuế này trong 90 ngày, thay đổi ngày có hiệu lực, và nhiều lần điều chỉnh mức thuế lên Trung Quốc để trả đũa.

Tòa viết: “Do Hiến pháp quy định rõ ràng rằng quyền áp thuế thuộc về Quốc hội, chúng tôi không hiểu rằng IEEPA trao quyền thuế quan vô hạn cho Tổng thống.”

Phán quyết tuyên bố các mức thuế “trên toàn cầu và mang tính trả đũa” (10% đối với tất cả các đối tác thương mại) và mức thuế để ngăn chặn buôn lậu ma túy từ Canada, Mexico và Trung Quốc đều không được IEEPA cho phép.

Tòa án cho chính quyền Trump 10 ngày để ban hành các lệnh hành chính hủy bỏ thuế quan.

Dù vậy, phán quyết không loại bỏ hết lựa chọn của Trump: ông vẫn có thể tái áp thuế dựa trên các luật khác.

 

2. Một số mức thuế vẫn được giữ nguyên.

Tòa không bác bỏ các mức thuế cụ thể đã áp dụng với thép, nhôm và ô tô.

Các mức thuế này dựa theo Đạo luật năm 1962 (Mục 232), cho phép Tổng thống hành động nếu Bộ trưởng Thương mại xác định hàng nhập khẩu đe dọa an ninh quốc gia.

Thuế nhôm được nâng lên 25% (tăng 15 điểm phần trăm). Thuế với ô tô và linh kiện ô tô cũng được duy trì, dù đã được điều chỉnh gần đây.

Ngoài ra, các mức thuế áp theo Mục 301 (liên quan đến hành vi thương mại không công bằng), vẫn tiếp tục áp dụng với một số hàng hóa từ Trung Quốc kể từ thời chính quyền Biden.

 

3. Thị trường phản ứng – nhưng không quá mạnh.

Các mức thuế của Trump đã gây biến động thị trường, đặc biệt là sau “Ngày Giải Phóng” khi chỉ số S&P 500 mất 7% giá trị.

Sau khi Trump nới lỏng chính sách thuế, thị trường chứng khoán đã hồi phục.

Thị trường phản ứng tích cực vào sáng thứ Năm sau phán quyết, nhưng khá dè dặt: S&P 500 chỉ tăng 0,33% trong giờ đầu giao dịch — có lẽ vì sự bất ổn về tương lai chính sách.

 

4. Trump tuyên bố sẽ tiếp tục đấu tranh.

Một lý do khác khiến thị trường không ăn mừng là vì Trump cam kết sẽ tiếp tục áp thuế.

Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia Kevin Hassett cho biết họ tin rằng phán quyết là "sai lầm" và sẽ kháng cáo.

Chính quyền Trump đã kháng cáo lên Tòa Phúc thẩm Liên bang tại Washington D.C. chỉ trong vòng hai tiếng sau phán quyết. Họ cũng có thể yêu cầu Tòa án Tối cao can thiệp khẩn cấp nếu cần.

Chính quyền cảnh báo rằng phán quyết "đe dọa các cuộc đàm phán đang diễn ra với hàng chục quốc gia."

 

5. Phán quyết có thể giúp Trump về mặt chính trị.

Dù chương trình thuế quan của Trump không được ưa chuộng, việc chấm dứt các mức thuế Ngày Giải Phóng có thể giúp ông về mặt chính trị.

Một khảo sát của Allianz Trade công bố tuần trước cho thấy:

54% doanh nghiệp Mỹ dự kiến tăng giá do thuế quan.

45% doanh nghiệp Trung Quốc cũng cho biết điều tương tự.

38% doanh nghiệp toàn cầu dự kiến tăng giá (tăng 7 điểm phần trăm so với trước Ngày Giải Phóng).

Chính quyền Trump gặp khó khăn trong việc biện minh cho thuế, đôi khi yêu cầu các công ty như Walmart “gánh bớt chi phí” để giúp người tiêu dùng.

Khi một phóng viên nhắc đến thuật ngữ miệt thị “TACO trade” (viết tắt của “Trump Always Chickens Out” – Trump luôn chùn bước), Trump phản ứng gay gắt:

“Tôi chưa từng nghe điều đó... bạn gọi đó là chùn bước sao?” — Trump đáp trả, đề cập việc ông đã giảm mức thuế Trung Quốc từ 145% xuống 100%, rồi tiếp tục giảm.

 

Điều này có ý nghĩa gì với chính sách thương mại của Trump?

Wendy Cutler, cựu quan chức thương mại Mỹ và hiện là Phó Chủ tịch Viện Chính sách Xã hội Châu Á, nhận định:

“Phán quyết này khiến chính sách thương mại của tổng thống Trump rơi vào hỗn loạn.”

Các đối tác đàm phán có thể sẽ tạm dừng nhượng bộ cho đến khi có thêm rõ ràng về mặt pháp lý. Doanh nghiệp cũng phải điều chỉnh chuỗi cung ứng, có thể đẩy nhanh xuất khẩu sang Mỹ trước nguy cơ thuế quan quay trở lại nếu kháng cáo thành công.

Tuy nhiên, phán quyết không ảnh hưởng đến một số mức thuế khác của Trump, như thuế thép, nhôm và ô tô nước ngoài, được áp theo Mục 232 của Đạo luật Mở rộng Thương mại năm 1962 – vốn đòi hỏi cuộc điều tra từ Bộ Thương mại và không thể tùy tiện áp đặt.

Chính quyền vẫn có thể tăng thuế theo Mục 232 hoặc mở các cuộc điều tra mới, chẳng hạn như cuộc điều tra tháng trước về nhập khẩu dược phẩm.

Tòa án cũng giữ nguyên các mức thuế của Trump thời kỳ đầu áp lên Trung Quốc – và sau đó được Tổng thống Joe Biden duy trì – nhằm phản đối hành vi cưỡng ép và đánh cắp công nghệ của Bắc Kinh.

 

Tác động kinh tế và tài chính là gì?

Khi các mức thuế IEEPA có hiệu lực, mức thuế trung bình của Mỹ là 15% – cao nhất trong nhiều thập kỷ, so với mức 2.5% trước khi Trump bắt đầu cuộc tấn công bằng thuế.

Nếu các thuế này bị loại bỏ, các nhà kinh tế của Capital Economics dự đoán kinh tế Mỹ sẽ tăng trưởng nhanh hơn trong nửa cuối năm 2025 – đạt tốc độ 2% mỗi năm, thay vì 1.5% như dự đoán ban đầu – và lạm phát sẽ giảm bớt.

Các nhà nhập khẩu có thể được hoàn thuế. Luật sư Peter Harrell viết trên X (Twitter) rằng nếu phán quyết của tòa được giữ nguyên, các nhà nhập khẩu có thể được hoàn lại các khoản thuế IEEPA đã nộp – mặc dù chính phủ có khả năng trì hoãn cho đến khi quá trình kháng cáo kết thúc.

 Tuy nhiên vào phút chót, phán quyết mới từ Tòa Phúc thẩm Liên bang Hoa Kỳ đã dỡ bỏ lệnh cấm ban đầu được áp đặt vào tối thứ Tư hôm qua 28/5 bởi một tòa án tại New York chuyên xử lý các vụ án thương mại.

“Các bản án và lệnh cấm vĩnh viễn được ban hành bởi Tòa án Thương mại Quốc tế trong các vụ việc này sẽ tạm thời bị đình chỉ cho đến khi có thông báo tiếp theo, trong khi tòa án này xem xét các tài liệu yêu cầu,” lệnh mới viết.

Tòa phúc thẩm cũng đã đưa ra lịch trình nộp bản trình bày lý lẽ của các bên đến ngày 9 tháng 6. Sau đó, tòa sẽ đưa ra quyết định có nên gia hạn lệnh đình chỉ hay không. Án lệnh của Tòa án liên bang tại Washington DC phán quyết vào sáng Thứ Năm 29/5 vẫn có hiệu lực chặn áp thuế của Donald Trump.

HẠNH DƯƠNG

Tổng hợp.