VietPress USA (26/10/2016): Phim tài liệu và khám phá nền văn minh cổ đại Maya tại Mexico trước Công nguyên.
Theo Wikipedia, nền văn minh Maya là nền văn minh cổ đặc sắc bên cạnh nền
văn minh Andes, được xây dựng bởi người Maya, một bộ tộc thổ dân châu Mỹ mà từ
2000 năm trước đây đã từng sinh sống ở bán đảo Yucatán của Trung Mỹ, thuộc đông
nam México, Bắc Guatemala và Honduras ngày nay.
Nền văn minh Maya đạt một trình độ cao không những về lĩnh vực
xây dựng nhà nước mà còn phát triển rực rỡ cả lĩnh vực kiến trúc, toán học,
thiên văn học và tính toán thời gian.
Căn cứ vào các di vật khám phá ngày càng phong phú, người ta
xác định được rằng vào khoảng thế kỷ thứ 1 các quốc gia cổ đại của người Maya
đã được thành lập. Phần lớn các quốc gia người Maya bị diệt vong do nhiều lý do
ở vào khoảng thế kỷ thứ 9 đến thế kỷ thứ 10. Duy chỉ có quốc gia thành thị trên
bán đảo Yucatán, thuộc Mexico tiếp tục tồn tại cho đến khi thực dân Tây Ban Nha
đến xâm chiếm vùng này vào thế kỷ 16. Hậu quả của cuộc xâm lăng đã tàn phá rất
nhiều các di sản của người Maya.
Nền kinh tế của người Maya chủ yếu dựa vào nông nghiệp và phụ
thuộc rất nhiều vào điều kiện tự nhiên như khí hậu. Các sản phẩm trồng trọt của
người Maya chủ yếu là ngô, đậu, cà chua, bí đỏ, ca cao... Người Maya cũng lấy chăn
nuôi làm sản phẩm chính sau trồng trọt. Họ chăn nuôi các loại động vật như,
chó, gà, hươu, nai, chim, ong mật... Các sản phẩm thủ công mỹ nghệ của người
Maya cũng đạt đến một trình độ rất cao. Ngoài ra, người Maya còn biết làm muối
với những khu vực rộng lớn và độc đáo.
Khảo cổ học chứng minh rằng người Maya có những công trình
xây dựng đầu tiên có niên đại vào khoảng năm 1000 TCN. Có một vài bất đồng quan
điểm về ranh giới văn hóa và địa lý của Maya cổ với những nền văn minh Trung Mỹ
tiền cổ điển lân cận, bởi vì có rất nhiều nền văn hóa có những khu vực trùng lấp
và ảnh hưởng lẫn nhau, nhưng về sau có sự phát triển riêng và tạo ra văn hóa đặc
sắc riêng của mình.
Những công trình đầu tiên của người Maya là những ngôi mộ
đơn lẻ trên các đồi cao, tiền đề cho những kiến trúc kiểu kim tự tháp được xây
dựng về sau này. Cuối cùng, văn hóa Olmec lụi tàn sau khi ảnh hưởng đến bán đảo
Yucatán, ngày nay thuộc México, và các vùng khác ở Nam Mỹ.
Những bằng chứng về văn minh Maya có các thành phố nổi tiếng
Tikal, Palenque, Copán và Kalakmul, cũng như Dos Pilas, Uaxactun, Altun Ha,
Bonampak và rất nhiều vị trí khác trong vùng. Họ chứng minh cho thấy một trình
độ cao về nông nghiệp, các trung tâm đô thị sầm uất của nhiều quốc gia đô thị độc
lập. Rất nhiều các công trình tôn giáo kiểu kim tự tháp nổi tiếng của họ được
xây dựng trong các trung tâm quyền lực của người Maya. Rất nhiều các tác phẩm
chạm khắc trên phiến đá còn lại ngày nay (người Maya gọi là tetun, hoặc là
cây-đá), khắc chữ tượng hình mô tả về sự cai trị theo phả hệ, các chiến thắng của
cuộc chiến, và các thành tựu khác.
Người Maya đã có quá trình buôn bán lâu dài ở Trung Mỹ và có
lẽ còn xa hơn nữa. Những sản vật được buôn bán trao đổi chính là cacao, muối và
đá vỏ chai (obsidian).
Suy tàn của Maya:
Vào khoảng thế kỷ thứ 8 và 9, nền văn minh Maya bắt đầu suy
tàn, với rất nhiều các thành phố ở các vùng đất thấp bị bỏ hoang. Các cuộc chiến
tranh đã nhanh chóng vắt kiệt nguồn lực và con người Maya, cộng với khí hậu
thay đổi, dẫn đến hạn hán và kết hợp nhiều lý do mà dẫn đến sự suy vong của văn
minh Maya. Các khảo cổ đã chứng minh các yếu tố như xung đột, đói kém và các cuộc
nổi dậy từ trung tâm quyền lực và ở các vùng đất thấp. Những chứng cứ mà các
nhà khoa học chứng minh được rằng vào thế kỷ thứ 9 ở đây có một biến động gây hạn
hán tồi tệ nhất trong 7000 năm mới xảy ra một lần này đã góp phần làm suy kiệt
văn minh Maya. Tuy nhiên đó không phải là nguyên nhân duy nhất cho sự suy tàn của
văn minh Maya.
Sự xâm lược của Tây Ban Nhavao Yucatán:
Tây Ban Nha xâm lược Yucatán bắt đầu năm 1511 và sau 170 năm
thì hoàn thành việc chinh phục. Người Maya không có các lãnh tụ tập trung như
người Inca ở Peru, nhưng họ lại sống tập trung đông đảo trong một quốc gia, mà
một số kháng cự mãnh liệt sự thống trị của người ngoại quốc. Tuy vậy, vùng đất
này không có nhiều vàng hay bạc để thu hút sự quyết tâm và quan tâm của thực
dân Tây Ban Nha như trung tâm México hay Peru. Quốc gia sau này của Maya, Vương
quốc Itza, không chịu sự quấy nhiễu của Tây Ban Nha đến tận 1697.
Nhiều người còn cho rằng nền văn minh này bị các nước láng
giềng xâm lấn tiêu diệt. Nhưng chưa có ai chứng minh được điều này. Bí mật về người Maya vẫn là một điều mà nhiều nhà khoa học và nân chủng học, sử học đang tìm kiếm; nhất là gần đây những đồn đoán về Lịch của Maya viết đến ngày chấn dự nhân loại,
https://www.youtube.com/watch?v=CQJ8fBYNHPU
Hạnh Dương
www.Vietpressusa.us
