|
Tác giả Hồ Phi, cư trú tại
California, khi chuyển bài cho giải thưởng Viết Về Nước Mỹ bằng
điện thư, không cho biết tiểu sử. Bài viết đầu tiên của ông, tuy chỉ giới
hạn trong bệnh về mắt nhưng chứa nhiều chi tiết tỉ mỉ, hữu ích.
Tục ngữ ta có câu "Bảy
mươi chưa què, Chớ khoe rằng lành". Thực vậy,
một người bình thường khoẻ mạnh, đẹp đẽ, rủi ro có thể thình lình
đến làm trở nên tàn phế. Bịnh hoạn xảy ra bất chợt, không biết đâu
tiên liệu, đề phòng.
Mới đây, tôi được tin một người quen cũ ở Việt Nam, khoẻ đẹp một
thời, nay hoàn toàn mù loà tàn tật từ hôm bà ấy đi nhổ răng cách
nay 10 năm. Ngay khi răng được lôi ra, bà thấy tối tăm mặt mày, và
sau đó chỉ toàn một màu đen tối, bà không còn thấy gì nữa. Tuy rằng
đôi mắt bà vẫn mở, nhắm, người chung quanh nhìn vào vẫn tưởng đôi
mắt khoẻ mạnh như bình thường. Nghe kể lại, vài bác sĩ quen ở đây
cho là không phải vậy, vì mắt và răng đâu có liên hệ gì. Nhưng có
ai đã học, biết, hoặc kinh nghiệm hết mọi chuyện vì những điều,
những kiến thức chúng ta chưa biết tới, chưa khám phá ra mênh mông
như vũ trụ.
Nhân chuyện nầy, ông Tuấn, một người bạn già của người viết, đem
chuyện tối mắt của ông ấy ở Mỹ ra kể lại.
* * * * *
Cách đây 7 năm, lúc ông Tuấn vào tuổi 60, tốt lão khoẻ mạnh, đi
đứng nhanh nhẹn không kém một trai trẻ. Tuy có đông con, nhưng tất
cả đều đã ra riêng. Từ lúc chúng 17, 18 tuổi vào đại học, và sau khi ra trường, không đứa nào quay lại, nên
chuyện gì nặng nhẹ ông cũng lụi hụi một mình. Một
sáng Thứ Bảy mùa Hè, ông sắp xếp lại garage.
Bưng lên bợ xuống một số đồ đạc thường thường, nhưng với tuổi Tuấn
lúc nầy kể là nặng và có phần căng gân cốt.
Sau một hồi hì hục, ông vào phòng
nằm nghỉ. Bật TV lên xem, ông thấy màn ảnh TV có hai nấc, một nửa
giống như ngoài nắng, một nửa như trong bóng râm, và như có vài tia
chớp trong mắt. Cảm thấy trong mắt có sự bất thường, tuy không có
gì đau nhức đáng kể, ông đến bác sĩ gia đình, không khám biết được
gì, nhưng ông được giới thiệu đến bác sĩ chuyên khoa bịnh mắt ở
Bolsa.
* * * * *
Lần đầu tiên đến bác sĩ chuyên khoa giải phẫu mắt, ô. Tuấn không
ngờ rằng người ta bị bệnh mắt cũng khá đông. Chờ một hồi lâu, ô.
Tuấn được đưa ngồi vào ghế để đọc các chữ E to nhỏ. Ban đầu mắt
trái được che kín, để đọc bằng mắt phải. Cô y tá thử tới thử lui
một lát, ô. Tuấn chẳng thấy gì cả, chỉ một màu đen mà thôi. Che mắt
phải, mắt trái vẫn còn thấy rõ, ô.Tuấn rất ngỡ ngàng sao lại có
chuyện khác thường như vậy, vì cả hai mắt lối giờ vẫn tốt
đều.
Sau một lát nhỏ thuốc mở rộng con ngươi, bác sĩ soi đèn vào xem
xét, và cho ô Tuấn biết : Võng mô
mắt phải bị rời rách(Retina Detachment, OD).
Lo sợ, Tuấn hỏi có thuốc hay cách gì chữa trị không, Bác sĩ bảo ở
đây không chữa được và sẽ giới thiệu đi nơi khác để mổ. Nghe phải
mổ mắt, Tuấn hoảng hốt hỏi : "
Mổ mắt rủi làm tôi đui sao",
Bác sĩ bảo :"Mắt phải đã đui rồi,
còn đui gì nữa".
Tuấn nhận giấy giới thiệu để đến phòng mạch tư có tên là OC Retina
Group ở Santa Ana. Lúc đó đã quá 5 giờ chiều thứ bảy, các văn phòng
bác sĩ đều đóng cửa, nên phải chờ đến sáng thứ hai. Về nhà, ô. Tuấn
rất hoang mang lo sợ, cả đêm nghĩ buồn không ngủ được. Một mắt
thình lình vô cớ đã bị mù, và nếu mắt kia cũng có thể theo đà như
vậy, thì sống dở chết dở mà thôi. Tuổi già ở đây buồn cô quạnh.
Niềm vui là xem TV và hay lái xe dạo chơi ngắm thiên hạ giàu sang
và trời mây phong cảnh ngoạn mục. Nếu mù không thấy gì nữa, thì kể
như chết rồi, cuộc sống chỉ là đau khổ trong tăm tối mà thôi.
* * * * *
Trưa Chủ Nhật hôm sau, nơi nhà người con trưởng có party sinh nhật
cho đứa cháu. Nằm nhà một mình buồn, Tuấn cũng mò đến tham dự để
khuây khoả. Sẵn gặp người con thứ làm MD cũng đến đó. Nghĩ những
người trong cùng một nghề, thường biết chuyên môn tài giỏi của nhau
hơn, Tuấn đem trường hợp mắt mình ra kể và hỏi : “Con làm cho mấy
bịnh viện lớn đã lâu, con có biết bác sĩ chuyên khoa nào giỏi về
bịnh nầy, chỉ cho bố đến chữa trị". Ô Tuấn liền được đáp :
“Mắt bố đã tốt năm mươi năm rồi, mà còn đòi gì nữa chứ". (Thằng con này thế nào cũng bị trời đánh)Tuấn
nghe, tiu nghỉu, thẹn thùng cảm thấy mình có phần nài nỉ tham đời, nên
thôi không nói gì thêm nữa. Sự cách ngăn thế hệ (generation gap) và
xáo trộn văn hoá (cultural turbulence) đã làm cho người ta không
hiểu nhau hoặc thông cảm để giúp nhau. Học thuyết Dương Chu từ
Trung Hoa xưa và chủ nghĩa cá nhân vật chất nay ở Hoa Kỳ được kết
hợp rất chặt chẽ nơi giới trẻ thịnh thời và đắc địa. Đúng ra mắt
Tuấn đã tốt cả 60 năm rồi, bỗng nhiên thình lình mới bị mù, nhưng
mấy ai không tham đời, còn sống thì người ta vẫn còn cố tránh bị
tật nguyền. Tuấn buồn nhiều hơn, thấy đen tối hơn. Không biết nói
gì thêm, Tuấn yên lặng cho đến lúc ai về nhà nấy. Chi tiết nầy được
kể như một nét nhỏ mà cũng có thể là đề tài lớn viết về nước
Mỹ.
* * * * *
Sáng sớm thứ hai, theo giấy giới thiệu, Tuấn đến phòng nhãn khoa tư
có bảng hiệu OC RG ở Santa Ana, bệnh nhân chờ khá đông. Nơi đây có
ba bác sĩ gồm hai bác sĩ Mỹ trắng đã đứng tuổi và một bác sĩ người
Hoa họ Chen mới ra trường chưa bao lâu. Nơi phòng đợi, các bằng
cấp, ghi nơi và thời gian huấn luyện của mỗi bác sĩ đều có treo
trên tường. Những bác sĩ này đều có bằng chuyên chữa bịnh võng mô
(retina). Thật ra từ nhỏ đến giờ đã hơn 60 tuổi, lần đầu tiên Tuấn
mới nghe biết về bịnh mù mắt thình lình nầy.
Lúc nhỏ, ở tỉnh quê, đã ba bốn lần Tuấn bị bệnh mắt đỏ, hai mí mắt
sưng húp bị ghèn mủ khô làm dính cứng vào nhau. Sáng dậy, phải dùng
bông gòn thấm nước muối hồi lâu cho ghèn mũ tan rã mới mở mắt được.
Bệnh có khi kéo dài cả tháng mới khỏi. Đến hơn 20 tuổi, nhìn xa
không rõ, Tuấn mới đến optometrist đo độ và đeo kính.
Tuấn cũng đã thấy người ta bị bệnh mắt hột, bên trong mí mắt có
những mụt trắng và mí mắt sưng. Có người bị thuỷ tinh thể của mắt
dần dần trắng đục, khiến mắt dần dần không trông rõ, nhưng vẫn còn
thấy ánh sáng và nhìn cảnh vật lờ mờ. Có người bị cận thị, bị viễn
thị có thể chữa bằng cách mang kiến cận hay viễn (trường hợp mắt
người già). Có người mắt bị kéo mây phía trước thành mù loà. Có
người mắt bị lớn lồi ra. Nhưng trường hợp mắt của Tuấn, người ta
nhìn vào vẫn thấy tốt đẹp bình thường không sao cả, nhưng lại mất
ánh sáng.
Mắt phải mất ánh sáng xảy ra thình lình và nhanh chóng như vậy như
vậy là do Võng Mô (retina), mạng lưới thần kinh toả ra trong đáy
mắt nối liền với thần kinh thị giác trong hốc mắt tiếp liền với
trung khu thị giác trong não bộ bị tổn thương. Võng mô tiếp nhận ánh
sáng, hình ảnh và màu sắc truyền vào não khiến ta thấy được. Võng
mô bị tróc ra hay thương tổn cũng như miếng film trong máy chụp
hình bị hư hỏng hay sút ra, dù máy ảnh, ống kính còn tốt cũng không
thâu được hình. Từ trước không nghe ai nói tới bịnh mắt nầy.
Bác sĩ trẻ, họ Chen được sắp xếp chữa trị cho Tuấn. Chen khám lại
và giải thích từ trước đã có phương pháp giải phẩu để gắn lại võng
mô bên trong mắt(Vitrectomy and Scleral
Buckling). Gần đây có phương pháp mới, giản dị hơn đã
đuợc áp dụng. Nếu theo phương pháp mới sẽ tránh được việc mổ mắt,
vừa đỡ thương tổn, đỡ tốn kém, mà cũng có kết quả tốt. Đó là phương
pháp bơm hơi thuốc vào bên trong mắt và dùng kim đông lạnh để gắn
lại võng mô (Pneumatic Retinopexy and Retinal Cryotherapy). Nghe
phương pháp mới nầy cũng kết quả tốt, Tuấn yêu cầu Bác sĩ Chen áp
dụng cho mình.
Tuấn được đặt ngồi trên ghế bên cạnh ghế bác sĩ, một bên là một ống
gang như ống acetylen của thợ hàn, nối liền với một vòi kim bơm hơi
và một bàn đạp điều khiển cho lượng hơi ra vào nhiều ít. Tuấn ngồi
ngửa mặt, mở rộng mắt. Bác sĩ cầm kim đâm vào mắt, bơm hơi thuốc
vào, và xả ra nhiều lần, khoảng vài chục phút. Tuấn nghe tiếng hơi
bơm vào, rút ra leo pheo, như ngươi ta bơm và xả hơi bong bóng. Đau
không thể nói được, nhưng phải cắn răng, hít hà, ráng chịu để may
ra thị giác được vãn hồi. Bác sĩ làm xong băng kín mắt phải lại.
Tuấn ra về.
* * * * *
Hai hôm sau theo hẹn trở lại, mắt phải được mở ra, Tuấn thấy lại
ánh sáng lờ mờ và nhìn vật thấy 2 hình, một hình mờ và một hình rõ,
và thấy một bong bóng hơi hình thuẩn trong mắt lao chao ở miù
dưới.
Bác Sĩ Chen cũng bơm hơi như vậy một lần nữa. Đau lắm, Tuấn vẫn rán
chịu.
Ba ngày sau khám lại, đo áp suất mắt, mắt phải đã thấy ánh sáng tốt
hơn và đọc được những chữ lờ mờ ở cuối miếng card. Bác sĩ bảo đã
tốt rồi và chuyển qua một phòng khác có trang bị một máy có một đầu
kim nhỏ như mỏ hàn nối liền vói bộ phận chứa và truyền độ lạnh (có
thể là nitrogen lỏng, Tuấn chắc là vậy).
Đây là lần thứ ba Tuấn không thấy bác sĩ chích thuốc tê mê, và Tuấn
cũng ngại hỏi tại sao. Có thể bác sĩ có lý do, hay vì đã quên. Tuấn
cứ phó thác cho bác sĩ Chen, và ráng chịu đựng. Tuấn vẫn ngồi trên
ghế ngửa mặt và bác sĩ ngồi bên. Chen không có phụ tá nào cả. Ông dùng kim lạnh xăm vào bên trong vào tận
đáy mắt không biết bao nhiêu phát xăm, như người ta chậm rãi xăm củ
gừng làm mứt. Thao tác nầy cũng tương tự như người ta xăm để gắn
một miếng vải mui xe bị rời xuống cho dính trở lại vào mui.Tuấn
đau lắm, không thể kể được vì thần kinh mắt cảm ứng mạnh và ngay
sát vào não. Tuấn nghĩ ngày xưa người ta đã quá khen Quan Vân
Trường can đảm giỏi chịu đau, ngồi điềm nhiên đánh cờ để cho Hoa Đà
mổ vết thương mũi tên trên cánh tay. Cái đau đó so với cái đau
trong mắt Tuấn lúc châm kim nầy thì chẳng đáng chút gì. Tuấn cắn
răng chịu đựng, hai lần bơm hơi trước đã làm cho Tuấn chịu đau hơi
quen rồi. Nhưng lần nầy đau gấp trăm lần hơn, Tuấn nghiến rắng giữ
yên cho bác sĩ làm việc và nhớ đến câuSeul le silentest grand(chỉ
có yên lặng là lớn lao mà thôi), tuy rằng có những co
rút, nẩy, uốn cả thân thể theo phản xạ tự nhiên không kiểm soát
được. Khoảng chừng 40 phút thì việc ép bằng kim lạnh (Cryotherapy)
đã xong. Tuấn ra về.
* * * * *
Một tuần sau tái khám, bác sĩ bảo là tốt rồi, khỏi châm nữa, và
giới thiệu trở lại bác sĩ nhãn khoa gốc ở Bolsa săn sóc tiếp. Vài
tuần sau, Tuấn trở lại bác sĩ ở Bolsa khám lại, cho như vậy là được
rồi và không cần thuốc men gì cả.
Lúc ban đầu Tuấn thấy trong mắt có một bong bóng hơi chiếm 1/3 thị
trường mắt phải nơi miù dưới, thật ra bong bong hơi nằm ở phía mí
trên, nhưng mắt cũng như máy hình thâu hình ảnh ngược. Bong bóng
nầy ngày càng nhỏ dần và hơn tháng sau thì biến mất. Mắt Tuấn nhìn
thấy hình mọi hình thể đều méo mó và thấy những vệt đen lảng vảng
trước mắt, nhìn người nào cũng thấy xấu xí như ma. Nhìn TV thấy hai
màn hình méo mó cách nhau. Sau vài năm khi mắt trở lại bình thường,
Tuấn đổi kính cận.
Sau sáu năm, mắt phải Tuấn đã phục hồi lại được khoảng 70 %, vì dù
sao cũng thấy mờ hơn mắt trái. Thỉnh thoảng khi nào làm việc gì hơi
nặng nề,
thấy mắt hơi bị căng căng, Tuấn liền ngưng lại và đưa tay che một
mắt để xem mắt kia còn thấy được không.
Đến nay 6 năm đã qua, nếu che mắt phải, nhìn bằng mắt trái không
thôi, Tuấn thấy sáng rõ nhất. Nếu đổi lại, nhìn với mắt phải, Tuấn
thấy hình ảnh lu mờ hơn nhưng vẫn có thể còn thấy đường lái xe
trong lúc ban ngày. Nếu nhìn
bằng cả hai mắt, thì thấy hình ảnh rõ trung bình giữa hai lối trên
vừa kể, cỡ khoảng 80 %. Nếu nhìn vào TV lâu cũng có thể nhìn thấy 2
màn hình, một rõ và một mờ nhưng hình ảnh không còn méo mó và đường
nét không còn dợn sóng như trước.
* * * * *
Tuấn có hỏi bác sĩ Chen nguyên nhân vì sao võng mô bị tách ra như
vậy. Ông không nói rõ nguyên nhân vì sao, nhưng theo tỷ lệ cứ
khoảng 10,000 người thì có một người bị như vậy. Nên phòng mạch
nhãn khoa chuyên về retina nầy có công việc làm đều đều. Bác sĩ
Chen khuyên Tuấn không nên làm việc gì quá nặng. Rất may là Tuấn
mới bị vài hôm và được chữa trị kịp thời. Nếu để lâu hơn, võng mô
đã rách có thể sẽ thoái hoá, không biết có thể chữa lành và phục
hồi ánh sáng không.
Vì bệnh nầy xảy ra lần đầu tiên và đột ngột, Tuấn chưa từng nghe
biết, nên tò mò tìm hiểu và được biết có người thình lình đang đi
đường bỗng bị hai mắt một lúc. Quá ráng sức, hay bị tai nạn, đầu bị
va chạm mạnh, hay bị đấm mạnh vào mặt cũng có thể bị. Khi xưa cụ
Nguyễn Đình Chiểu, đang trên đường đi thi, giữa đường hay tin mẹ
mất, cụ bỏ cuộc trở về, thương mẹ, khóc đến mù mắt. Có thể thần
kinh bị quá khích động làm thương tổn võng mô nên mù chăng, Từ
đó Tuấn thường nghiệm rằng khi làm việc gì nặng thì thấy hơi nhức
mắt và thường hay kiểm soát lại mắt mình bằng cách che một mắt và
nhìn bằng mắt kia. Khi người ta bị mù một mắt, mắt kia vẫn còn
thấy, nên rất dễ không biết để kịp thời chữa trị.
* * * * *
Nhờ kỹ thuật và y khoa tân tiến của nước Mỹ, mắt phải củaTuấn đã bị
mù tối, được thấy lại ánh sáng. Bệnh thình lình đui mắt nầy ít khi
xảy ra, nên phần đông chúng ta không biết đến, nhưng biết đâu cũng
có thể bất chợt xảy đến cho bất cứ ai. Có bệnh còn dễ hơn trúng số.
Vậy chuyện nầy được kể như một kinh nghiệm hoặc thông tin. Thiển
nghĩ, nên tôi viết bài nầy cho chúng ta cùng biết qua, cũng là
chuyện nước Mỹ, và thay ông Tuấn ghi ơn
y khoa Mỹ.
Hồ Phi
|
|
|
