CỰU THỦ TƯỚNG LÝ QUANG DIỆU: CUỘC ĐỜI VÀ SỰ NGHIỆP VĨ ĐẠI CHO SINGAPORE HIỆN ĐẠI
Tuesday, March 24, 2015
 |
| Dân chúng Singapore sắp hàng đi qua linh cửu của cựu Thủ Tướng Lý Quang Diệu được quàn tại Quốc Hội |
 |
| Hoa tươi và các thư cám ơn của dân chúng Singapore đặt bên ngoài tư thất và ngoài Quốc Hội Singapore |
Hôm nay Thứ Tư 25-3-2015, Singapore tiếp tục tuần lễ quốc tang cho cố lãnh tụ lập quốc Lý Quang Diệu. Hàng ngàn người đứng dọc hai bên đường bày tỏ lòng tôn kính khi thi hài cố Thủ tướng Lý Quang Diệu trong hòm kính được chuyển trên một chiếc xe khẩu pháo từ tư dinh của ông đến trụ sở quốc hội Singapore. Tại đây, linh cữu của người sáng lập Singapore được quàn cho người dân đến viếng cho đến lễ an táng vào Chủ nhật cuối tuần nầy. Singapore chuẩn bị đón tiếp hầu hết các nhà lãnh đạo các quốc gia và nhiều chính khách, các đại tư bản và những chủ nhân các công ty, tập đoàn lớn trên thế giới sẽ đến dự lễ tang. Lý do Singapore là trung tâm tài chánh và trung chuyển hàng hóa lớn nhất tại Á Châu và theo chế độ trung lập nên các quốc gia và các nhà tư bản, đại doanh nghiệp đều cógiao dịch và cần đến Singapore.
 |
| Nhà riêng của cựu Thủ Tướng Lý Quang Diệu nơi xuất phát xe tang đưa linh cửu về Quốc Hội Singapore. |
 |
| Linh cửu được đặt trong lồng kính và xe kéo pháo với lính hầu đi qua các đường phố đến quàn tại Quốc Hội. |
Vào tháng
2-2015, ông bị sưng phổi và đưa vào bệnh viện đa khoa Singapore
cấp cứu; nhưng nhà chính trị vĩ đại nầy đã rời bỏ thế giới để
hẹn gặp lại tình yêu với người vợ ở cõi vĩnh hằng kể từ sáng sớm Thứ Hai
23-3-2015.
Trước khi nhắm
mắt, ông đã có những câu nói bất hủ cuối cùng mà hầu hết các báo chí,
truyền thông Châu Á và quốc tế đều đăng tải. C
 |
| Xe tang đi qua dân chúng chào đón tiếc thương hai bên đường phố |
Wikipedia viết rằng, theo cuốn hồi ký của ông, Lý Quang Diệu là thế hệ thứ tư thuộc một gia đình người Khách Gia định cư tại Singapore. Ông cố nội là Lee Bok Boon (sinh năm 1846), rời bỏ quê nhà thuộc huyện Đại Bộ, tỉnh Quảng Đông để đến Singapore vào năm 1863. Ông cố lấy con gái của một ông chủ hiệu là Seow Huan Nio, và đã trở về Trung Quốc vào năm 1882, bỏ lại vợ và ba đứa con. Lee Bok Boon đã xây dựng một thái ấp nhỏ ở quê nhà và mất 2 năm sau đó.
Ông của ông Lý Quang
Diệu tên là Lee Hoon Leong,
sinh tại Singapore năm 1871, lúc đó đang là thuộc địa Anh. Ông
đã được hưởng nền giáo dục ở Anh tại Học
viện Raffles, và trở thành người chuyên bào chế thuốc không hợp
pháp, sau đó chuyển sang làm người phụ trách tài chính trên tàu hơi nước được
sở hữu bởi một chủ người Hoa, Oei Tiong Ham. Lee Hoon Leong, ở tuổi 26 đã lấy Ko Liem Nio, lúc đó 16 tuổi tại Semarang, Java,
thuộc địa Đông Ấn Hà Lan (Hiện
tại thuộc Indonesia). Đây là cuộc đám cưới được gia đình 2 bên sắp đặt
theo phong tục truyền thống. Gia đình 2 bên đều thuộc tầng lớp trung lưu. Cả cô
dâu và chú rể đều được hưởng nền giáo dục Anh quốc. Ông ngoại Lee Hoon Leong sở
hữu bất động sản và việc mua bán cao su tại đường Orchard. Lee Hoon Leong cuối
cùng trở thành giám đốc quản lý của công ty Heap Eng Moh Steamship.
 |
| Dân chúng xếp hàng từ bên kia bờ sông, đi từ từ băng qua cầu và đi đến trụ sở Quốc Hội để viếng linh cửu |
Ông Lee Hoon Leong
có 2 người vợ, là việc bình thường vào thời đó, là cha của 5 người con
gái và 2 người con trai. Con trai của ông là Lee Chin Koon cũng đã được hưởng nền giáo dục Anh quốc sau đó
đã lấy Chua Jim Neo, là mẹ
của ông Lý Quang Diệu.
Lý Quang Diệu chào đời
ngày 16-9-1923 trong một nhà lều rộng và thoáng tại số
92 đường Kampong Java, Singapore. Ngay từ khi còn bé, văn hoá Anh đã có ảnh hưởng đậm nét đối
với ông Lý Quang Diệu, một phần là do ông nội, Lee Hoon Leong, đã cho
các con trai của mình hấp thụ nền giáo dục của Anh. Cũng chính ông nội đã cho cậu bé Lý tên
Harry để thêm vào tên Quang Diệu mà người cha đặt cho con mình.
Tài sản của ông Lý
Quang Diệu bị tiêu tán do ảnh hưởng của cuộc Đại khủng hoảng,
và do đó làm cho cha ông, Lee Chin Koon trở thành một chủ cửa hiệu nghèo.
Ngày 30 tháng 9 năm 1950,
Lý Quang Diệu kết hôn với Kha Ngọc
Chi (Kwa Geok Choo). Họ có hai con trai và một
con gái.
Vài thành viên trong
gia tộc Lý đảm nhiệm những vị trí quan trọng trong xã hội Singapore, các con
trai và con gái của ông hiện giữ các chức vụ cao cấp trong chính quyền hoặc
liên quan đến chính quyền.
 |
Xe tang điưa linh cửu cựu Thủ tướng Lý Quang Diệu vào Trụ sở Quốc Hội Singapore để dân chúng viếng |
 |
| Các vị Tướng lãnh trong quân đội Singapore và viếng linh cửu vị sáng lập đất nước Singapore hiện đại |
Cậu con cả, Lý Hiển Long (Lee Hsien Loong),
cựu chuẩn tướng quân đội, từ năm 2004 là Bộ trưởng Tài chính và nay là Thủ
tướng đương nhiệm. Lý Hiển Long cũng là Phó chủ tịch Ban
quản trị Công ty Đầu tư Singapore (Lý Quang Diệu là chủ tịch). Con trai thứ của
ông Lý, Lý Hiển Dương (Lee Hsien Yang), cựu
chuẩn tướng, hiện là chủ tịch và tổng giám đốc của Sing Tel, một tập đoàn truyền thông xuyên châu Á, cũng là công
ty lớn nhất trong thị trường tư bản (liệt kê trên thị trường chứng khoán
Singapore, SGX). Bảy mươi hai phần trăm cổ phần của Sing Tel thuộc quyền sở hữu
của công ty Temasek Holdings,
một công ty đầu tư của chính phủ có cổ phần nắm quyền kiểm soát tại những công
ty có liên hệ với chính phủ như Singapore Airlinesvà
ngân hàng DBS. Giám đốc điều hành của Tamasek Holdings là Ho Ching (Hà Tinh), vợ của thủ tướng Lý
Hiển Long, con trai đầu của Lý Quang Diệu. Con gái của ông Lý, Lee Wei
Ling, lãnh đạo Viện Khoa học Thần kinh Quốc gia, đến nay vẫn sống
độc thân. Vợ của Lý Quang Diệu, Kwa Geok Choo từng là thành viên của công ty
luật nổi tiếng Lee & Lee. Các em trai của ông, Dennis, Freddy và Suan Yew
đều là thành viên của công ty luật nói trên. Ông có một em gái tên Monica. Lý
Quang Diệu luôn bác bỏ mọi cáo buộc về gia đình trị, cho rằng những vị trí đặc
quyền mà các thành viên trong gia đình ông có được là nhờ những nỗ lực bản
thân. oàn
 |
| Dân Singapore thương mến cựu Thủ Tướng Lý Quang Diệu nên sắp hàng nhiều giờ dưới nắng để chờ đến lượt vào bên trong Quốc Hội kính viếng linh cửu vị cha già khai sáng quốc gia Singapore hiện đại |
Lúc thiếu thời, Lý Quang Diệu theo học tại trường tiểu học Telok Kurau, ông cũng mô tả thời học tiểu học thành tích học tập
của ông không có gì nổi bật. Sau đó ông theo học Học viện Raffles, ông đã phải
nỗ lực để theo kịp vì tại đây có tới 150 học viên đứng đầu toàn Singapore. Ông
đã vào được top đầu và tham gia phong trào hướng đạo trong 3 năm. Ông cũng tham gia các hoạt động thể dục
thể thao như tennis, cricket, hay tham gia các buổi thảo
luận của học viện.
Những năm đầu
tại đại học Cambridge ông
dành được nhiều học bổng và sau đó đã dành được tấm bằng hạng nhất của nhà
trường và dành được học bổng John Anderson cho phép ông theo học đại học
Raffles (hiện tại là Đại học quốc gia Singapore). Ông phải bỏ dở việc học
khi Nhật Bản chiếm
đóng Singapore suốt những năm 1942-1945 trong Đệ nhị thế
chiến. Trong thời kỳ chiếm đóng, ông vận hành hiệu quả những thương
vụ chợ đen tiêu thụ một loại keo tapioca gọi là Stikfas. Bắt đầu học tiếng Hán và tiếng Nhật từ
năm 1942, ông làm việc với người Nhật trong
công việc của một người ghi chép những bức điện báo của phe Đồng Minh, cũng như biên tập bản tiếng Anh cho tờ Hodobu (報道部 — thuộc ban thông tin tuyên truyền của người
Nhật) từ năm 1943 đến năm 1944.
Sau chiến tranh, ông
theo học luật tại Đại học Fitzwilliam, Đại học Cambridge tại Anh
Quốc, và trong một thời gian ngắn, theo học tại Trường Kinh tế Luân Đôn. Năm 1949,
Lý Quang Diệu trở về Singapore và hành nghề luật sư tại Laycock và Ong, một
công ty luật của John
Laycock, một nhà tiên phong trong các hoạt động đa chủng
tộc, người cùng với A.P. Rajah và C.C. Tan, thành lập câu lạc bộ đa chủng đầu
tiên tại Singapore, thâu nhận người châu Á.
Kinh nghiệm đầu tiên của Lý
Quang Diệu trên chính trường Singapore là vai trò một nhân viên vận động bầu cử
cho ông chủ John Laycock dưới
ngọn cờ của Đảng Tiến bộ (Progressive Party) thân Anh, trong cuộc bầu cử
hội đồng lập pháp năm 1951. Ông Lý
Quang Diệu dần dần nhận ra hậu vận đen tối của chính đảng này do thiếu sự ủng
hộ của quần chúng, nhất là của giới lao động thuộc cộng đồng nói tiếng Hoa.
Nhân tố này là đặc biệt quan trọng khi ủy ban Rendel, vào năm 1953, quyết định mở rộng quyền
bầu cử cho tất cả người dân sinh tại địa phương, làm gia tăng đáng kể số cử tri
người Hoa. Lý Quang Diệu tiến đến ngả rẽ chính trị của mình khi ông tham gia tư
vấn pháp lý cho các nghiệp đoàn thương mại và sinh viên. Các nghiệp đoàn này
cung cấp cho ông mối quan hệ với giới công nhân nói tiếng Hoa (về sau, đảng
Hành động Nhân dân của ông sử dụng mối quan hệ lịch sử này như là một công cụ
đàm phán trong các tranh chấp công nghiệp).
Ngày 21
tháng 11 năm 1954, Ông Lý
Quang Diệu cùng với một nhóm bạn hữu thuộc giai cấp trung lưu có học vấn Anh,
những người mà ông miêu tả là "những tay tư sản nghiện bia", thành
lập Đảng Hành động Nhân dân (PAP - 人民行动党) có khuynh hướng xã hội và liên minh với các
nghiệp đoàn theo chủ nghĩa cộng sản. Một hội nghị sáng lập được tổ chức tại Victoria Memorial Hall, sảnh đường đầy cứng với
1.500 người ủng hộ và thành viên nghiệp đoàn. Lý Quang Diệu trở thành Tổng thư
ký, chức vụ mà ông nắm giữ cho đến năm 1992, ngoại trừ một thời gian
ngắn trong năm 1957. Tunku Abdul Rahman của Đảng UMNO và Tan
Cheng Lock của MCA được mời làm quan khách nhằm tăng uy tín cho đảng vừa mới ra
đời.
Lý Quang Diệu ra tranh cử và
giành được chiếc ghế đại diện cho Tanjong
Pagar trong cuộc tuyển cử năm 1955. Ông trở thành nhà lãnh đạo
phe đối lập, chống lại chính phủ liên hiệp dưới sự lãnh đạo của Mặt trận Lao động của David Saul Marshall. Ông cũng là một trong số
hai đại diện của PAP đến tham dự những cuộc thương thảo về hiến pháp tổ chức
tại Luân Đôn; cuộc thương thảo lần thứ nhất đặt dưới sự hướng dẫn của Marshall,
lần thứ hai của Lim Yew Hock. Chính trong giai đoạn này
Lý Quang Diệu phải đấu tranh với các đối thủ cả trong lẫn ngoài đảng PAP.
Trong cuộc bầu cử toàn quốc ngày 1 tháng 6 năm 1959, PAP giành được 43 trong tổng số 51 ghế trong hội đồng lập pháp. Singapore giành quyền tự trị trong mọi lĩnh vực của đất nước ngoại trừ quốc phòng và ngoại giao, Lý Quang Diệu trở thành thủ tướng đầu tiên của quốc gia này vào ngày 3 tháng 6 năm 1959, thay thế thủ tướng Lim Yew Hock. Trước khi nhậm chức ông yêu cầu trả tự do cho Lim Chin Siong và Devan Nair, hai người này đã bị giam giữ bởi chính phủ Lim Yew Hock.
Sau khi giành được
quyền tự trị từ tay người Anh, Singapore phải đối diện với nhiều vấn đề xã hội
như giáo dục, nhà ở và tình trạng thất nghiệp. Lý Quang Diệu cho thành lập Ban
phát triển gia cư để bắt đầu chương trình xây dựng chung cư hầu làm giảm nhẹ sự
thiếu hụt nhà ở.
Sau khi thủ tướng của
Malaysia, Tunku Abdul Rahman, đưa ra đề nghị thành lập
một liên bang bao gồm Mã Lai,
Singapore, Sabah, Sarawak và Brunei vào năm 1961, Lý Quang Diệu khởi phát
chiến dịch đòi sáp nhập với Malaysia với mục đích chấm dứt
sự cai trị của người Anh. Sử dụng những kết quả thu được từ cuộc trưng cầu dân
ý tổ chức ngày 1
tháng 9 năm 1962, theo đó có đến 70% lá phiếu
ủng hộ đề nghị của mình, Lý Quang Diệu tuyên bố nhân dân đứng về phía ông. Suốt
trong chiến dịch Coldstore, Lý Quang Diệu tìm cách loại bỏ những thành phần
chống đối kế hoạch sáp nhập.
Ngày 16 tháng 9 năm 1963,
Singapore trở nên một phần của Liên bang Malaysia. Tuy nhiên, liên bang này
không tồn tại được lâu. Chính quyền trung ương Malaysia, dưới sự lãnh đạo
của Tổ chức Liên hiệp Dân tộc Mã Lai (UMNO),
tỏ ra quan ngại về thành phần đa số của người Hoa ở Singapore cũng như những
thách thức chính trị của PAP tại Malaysia. Lý Quang Diệu công khai chống lại
chủ trương dân tộc cực đoan Mã Lai (bumiputra). Mối quan hệ giữa PAP và
UMNO trở nên căng thẳng gay gắt. Một số người trong UMNO muốn bắt giữ ông.
Bạo động chủng tộc
bùng nổ sau đó gần Kallang
Gasworks vào dịp sinh nhật tiên tri Mohamet (ngày 21 tháng 6 năm 1964),
có 25 người thiệt mạng khi người Hoa và người Mã Lai tấn
công lẫn nhau. Đến nay vẫn còn tranh cãi về nguyên nhân của cuộc bạo động này,
có người cho rằng một người Hoa đã ném chai lọ vào đám đông người Mã Lai trong
khi có người nghĩ ngược lại, cho rằng một người Mã Lai đã làm điều này. Thêm
những vụ bạo động bùng nổ trong tháng 9 năm 1964, khi đám đông cướp phá xe hơi
và các cửa hiệu, khiến cả Tunku Abdul Rahman và Lý Quang Diệu phải xuất hiện
trước công chúng nhằm xoa dịu tình hình. Trong lúc này giá thực phẩm tăng cao
do tắc nghẽn giao thông, làm cho tình hình càng xấu hơn.
Không tìm ra phương
cách giải quyết cuộc khủng hoảng, Tunku
Abdul Rahman chọn lấy quyết định trục xuất Singapore ra khỏi
Malaysia, "cắt đứt mọi quan hệ với chính quyền của một tiểu bang đã không
đưa ra bất cứ biện pháp nào chứng tỏ lòng trung thành với chính quyền trung
ương". Lý Quang Diệu cố gắng xoay xở để tìm ra một thỏa hiệp nhưng không
thành công. Sau đó, do sự thuyết phục của Ngô
Khánh Thụy (Goh Keng Swee), ông nhận ra rằng ly khai là điều
không thể tránh khỏi. Ngày 7 tháng 8 năm 1965,
Lý Quang Diệu ký thoả ước ly khai, trong đó có bàn về mối quan hệ sau ly khai
với Malaysia hầu có thể tiếp tục duy trì sự hợp tác trong những lãnh vực như
thương mại và quốc phòng.
Đây là một đòn nặng
đánh vào Lý Quang Diệu, vì ông tin rằng sự hợp nhất là yếu tố căn cốt cho sự
tồn vong của Singapore. Trong cuộc họp báo được truyền hình trực tiếp, oà vỡ
trong xúc cảm, Lý Quang Diệu thông báo với dân chúng về quyết định ly khai:
"Đối với tôi, đây là một khoảnh
khắc đau thương. Suốt cuộc đời tôi, suốt cuộc đời trưởng thành của tôi, tôi
luôn tin tưởng vào sự kết hợp và thống nhất của hai vùng lãnh thổ... Ngay lúc
này, tôi, Lý Quang Diệu, Thủ tướng Singapore, nhân danh nhân dân và chính
quyền Singapore, tuyên bố rằng kể từ hôm nay, ngày 9 tháng 8 năm 1965,
Singapore sẽ vĩnh viễn là một quốc gia độc lập, dân chủ với đầy đủ chủ quyền,
lập nền trên những nguyên lý của quyền tự do và công bằng hầu mưu tìm phúc
lợi và hạnh phúc cho nhân dân đang sinh sống trong một xã hội tối hảo, công
bằng và bình đẳng".
|
Cũng trong ngày
ấy, 9 tháng 8 năm 1965, Quốc
hội Malaysia biểu quyết thông qua nghị quyết cắt đứt quan hệ
với tiểu bang Singapore, như vậy nước Cộng hoà Singapore được hình thành. Tân
quốc không có tài nguyên thiên nhiên, không có nguồn nước và khả năng quốc
phòng thì hết sức nhỏ bé. Nay Lý Quang Diệu phải đứng ra gánh vác trọng trách
xây dựng đảo quốc mới vừa được khai sinh này.
Thủ tướng, sau độc lập
(1965–1990)
 |
| ân đi qua viếng linh cửu bên trongh Quốc Hội và đi trở ra ngoài. |
Vì Singapore chưa bao
giờ có một nền văn hoá chủ đạo để dân nhập cư có thể hoà nhập, cũng không có
một ngôn ngữ chung, trong hai thập niên 1970 và 1980, cùng với
các nỗ lực từ chính phủ và đảng cầm quyền, Lý Quang Diệu cố gắng kiến tạo một
bản sắc chung cho Singapore. Lý Quang Diệu khởi sự tìm kiếm sự công nhận
của quốc tế cho quốc gia Singapore độc lập. Ngày 21 tháng 9 năm 1965, Singapore gia
nhập Liên Hiệp Quốc,
và ngày 8 tháng 8 năm 1967,
gia nhập Hiệp hội
các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN). Ngày 25 tháng 5 năm 1973,
Lý Quang Diệu chính thức viếng thăm Indonesia, chỉ vài năm sau chính sách đối đầu
(Konfrontasi) dưới chế độ của Sukarno. Quan hệ giữa Singapore và Indonesia
có những bước cải thiện căn bản nhờ những cuộc viếng thăm qua lại sau đó giữa
hai nước.
Lý Quang Diệu và chính
quyền luôn nhấn mạnh đến tầm quan trọng của chủ trương bao dung tôn giáo và hoà
hợp chủng tộc, sẵn sàng sử dụng luật pháp để chống lại bất kỳ hiểm hoạ nào có
thể kích hoạt bạo động tôn giáo và chủng tộc. Điển hình, Lý Quang Diệu đã cảnh
cáo "việc truyền bá phúc âm cách thiếu nhạy cảm" khi đề cập đến những
trường hợp các tín hữu Cơ Đốc chia
sẻ đức tin của
mình cho người Mã Lai (tuyệt đại đa số theo Hồi giáo). Năm 1974,
chính phủ khuyến cáo Thánh
Kinh Hội Singapore nên ngưng xuất bản các ấn phẩm tôn
giáo bằng tiếng Mã Lai.
Trong cương vị lãnh
đạo quốc gia suốt trong thời kỳ hậu độc lập, ông Lý có ba mối quan tâm chính:
an ninh quốc gia, kinh tế và những vấn đề xã hội.
Tính dễ bị tổn thương của Singapore luôn được
cảm nhận sâu sắc khi xảy ra các mối đe doạ từ nhiều phía khác nhau, trong đó có
Indonesia (với chính sách đối đầu), cũng như thành phần cực đoan trong đảng
UMNO, những người này muốn đem Singapore trở về với Malaysia. Ngay khi
Singapore được gia nhập Liên Hiệp Quốc, Lý Quang Diệu vội vàng tìm kiếm sự công nhận
của quốc tế dành cho nước Singapore độc lập. Theo gương Thuỵ Sĩ, ông tuyên bố chính sách trung lập và không liên kết. Cùng lúc,
ông giao cho Ngô
Khánh Thụy trọng trách xây
dựng Lực lượng vũ trang Singapore và xin trợ giúp từ các quốc gia khác trong
các lãnh vực tư vấn, huấn luyện và cung ứng quân dụng.
Năm 1967, khi người
Anh tỏ ý cắt giảm hoặc triệt thoái quân đội khỏi Singapore và Malaysia, Lý
Quang Diệu và Goh đưa ra chương trình quân dịch National Service nhằm
phát triển một lực lượng trừ bị qui mô có thể huy động trong một thời gian
ngắn. Tháng 1 năm 1968, ông mua một ít xe tăng AMX-13 do Pháp chế tạo, đến năm 1972,
tổng số xe tăng tân trang được mua là 72 chiếc.
Sau này, Singapore
thiết lập quan hệ quân sự với các quốc gia thành viên của ASEAN, với Hiệp ước Phòng thủ Ngũ Cường (Five-Powers
Defense Agreement, FPDA) và các nước khác, giúp phục hồi nền an ninh quốc
gia sau cuộc triệt thoái ngày 31 tháng 10 năm 1971 của
quân đội Anh.
 |
| Hoa tươi và những lời cám ơn được dân chúng Singapre để khắp nơi tại nhiều khu phố do dân tưởng niệm. |
Để ấn định ngôn ngữ chính thức cho quốc gia
Singapore, ông Lý Quang Diệu chọn Anh
ngữ là ngôn ngữ công sở và ngôn ngữ chung cho các chủng tộc khác nhau, trong
khi vẫn công nhận tiếng Mã Lai, tiếng Trung Hoa và tiếng Tamil là ngôn ngữ chính thức. Hầu hết trường
học đều sử dụng tiếng Anh như là chuyển ngữ cho học tập, mặc dù tiếng mẹ đẻ vẫn
được dạy trong trường học.
Lý Quang Diệu khuyến
khích người dân ngưng sử dụng các phương ngữ của tiếng Hoa, và phát triển tiếng Phổ thông (Standard
Mandarin) như một ngôn ngữ thay thế, chiếm lấy vị trí "tiếng mẹ
đẻ" với mục tiêu xây dựng một ngôn ngữ giao tiếp chung cho cộng đồng người
Hoa. Năm 1979, Lý Quang Diệu chính thức phát động phong
trào nói tiếng Hoa phổ thông.
Ông cho hủy bỏ tất cả chương trình truyền hình bằng tiếng địa phương, ngoại trừ
các chương trình tin tức và nhạc kịch (phục vụ cho người lớn tuổi). Biện pháp
này đã làm suy tàn các phương ngữ của tiếng Hoa; ngày nay người ta nhận ra rằng
giới trẻ Singapore gốc Hoa không còn thông thạo khi sử dụng phương ngữ tiếng
Hoa, vì vậy họ gặp nhiều khó khăn khi tiếp xúc với ông bà của họ là những người
chỉ biết nói tiếng Hoa địa phương.
Trong thập kỷ 1970,
sinh viên tốt nghiệp từ Đại
học Nanyang nói tiếng Hoa gặp trở ngại khi kiếm việc làm
vì không thông thạo tiếng Anh, ngôn ngữ cần có tại chỗ làm, đặc biệt là trong
khu vực công. Lý Quang Diệu phải sử dụng biện pháp triệt để bằng cách sáp nhập
Đại học Nanyang vào Đại học Singapore để trở thành Đại học Quốc gia
Singapore. Động thái này gây ảnh hưởng lớn trên các giáo sư nói
tiếng Hoa vì họ buộc phải dạy bằng tiếng Anh. Những người có công xây dựng Đại
học Nanyang cũng lên tiếng chống đối vì những tình cảm ràng buộc với trường
này.
Giống các quốc gia châu Á khác, Singapore cũng không miễn nhiễm đối với nạn tham
nhũng. Lý Quang Diệu nhận thức rõ rằng tham nhũng là một trong những nguyên do
dẫn đến sự sụp đổ của chính quyền Trung Hoa Dân quốc tại Trung Hoa. Ông ban hành những luật
lệ cần thiết dành cho Văn phòng Điều tra Tham nhũng (Corrupt Practices Investigation
Bureau, CPIB) nhiều quyền hạn hơn để bắt giữ, lục soát, triệu tập nhân
chứng, điều tra các tài khoản ngân hàng và các khoản hoàn trả thuế lợi tức của
những cá nhân bị tình nghi cùng với gia đình của họ. Với sự ủng hộ của Lý Quang
Diệu, CPIB được giao thẩm quyền tiến hành các cuộc điều tra đối với bất kỳ viên
chức hoặc bộ trưởng nào. Trong thực tế, sau đó đã có vài bộ trưởng bị cáo buộc
tham nhũng.
Lý Quang Diệu tin rằng
các bộ trưởng nên được trả lương cao để duy trì một chính quyền sạch và chân
thật. Năm 1994, ông đề nghị nối kết mức lương của bộ
trưởng, thẩm phán và viên chức công quyền cao cấp với mức lương của giới chuyên
nghiệp hàng đầu trong khu vực tư, vì ông cho rằng như thế sẽ giúp tuyển mộ và
duy trì nhiều tài năng phục vụ trong khu vực công.
Năm 1983,
Lý Quang Diệu gây ra nhiều tranh cãi gay gắt về hôn nhân khi ông lên tiếng
khuyến khích nam giới Singapore kết hôn với phụ nữ thuộc thành phần học thức.
Ông bày tỏ mối quan ngại khi hiện có nhiều phụ nữ đã tốt nghiệp đại học vẫn
chưa lập gia đình. Một số nhóm dân cư, trong đó có những phụ nữ tốt nghiệp đại
học, tỏ ra giận dữ vì quan điểm này. Dù vậy, một cơ quan môi giới hôn nhân,
Social Development Unit, đã được thành lập nhằm tạo điều kiện giao tiếp cho
những người tốt nghiệp đại học của cả hai giới. Ông cũng đưa ra những biện pháp
khuyến khích các bà mẹ học thức có ba hoặc bốn con, đảo ngược chiến dịch kế
hoạch hoá gia đình "chỉ nên có hai con" trong hai thập niên 1960 và 1970.
Về bang giao với
Malaysia, ông Lý Quang Diệu mong
muốn cải thiện quan hệ với Bác sĩ Mahathir bin Mohamad ngay
từ khi Mahathir được bổ nhiệm vào chức vụ phó thủ tướng. Nhận biết rằng
Mahathir đang ở vị trí chuẩn bị cho chức thủ tướng Malaysia, năm1978 ông
mời Mahathir (thông qua tổng thống Singapore lúc ấy là Devan Nair) đến thăm Singapore. Cuộc viếng
thăm lần đầu và những lần sau đó giúp cải thiện mối quan hệ cá nhân giữa hai
nhà lãnh đạo cũng như mối bang giao giữa hai quốc gia. Mahathir yêu cầu Lý
Quang Diệu cắt đứt quan hệ với các thủ lĩnh gốc Hoa thuộc đảng Hành động Dân
chủ (tại Malaysia); đổi lại, Mahathir cam kết không can thiệp vào các vấn đề
của người Singapore gốc Mã Lai.
Tháng 12 năm 1981,
Mahathir quyết định thay đổi múi giờ của bán đảo Mã Lai để tạo nên một múi giờ
thống nhất cho toàn thể đất nước Malaysia, Lý Quang Diệu chấp nhận sự thay đổi
này vì những lý do kinh tế và xã hội. Nhờ vậy, mối quan hệ giữa hai phía càng
được cải thiện trong năm 1982.
Tháng 1 năm 1984,
Mahathir áp đặt thuế RM100 trên tất cả phương tiện vận chuyển từ Malaysia sang
Singapore. Khi Musa Hitam cố phản đối chính sách này của Mahathir, thuế suất
được tăng gấp đôi với mục đích ngăn cản việc sử dụng cảng biển của Singapore,
vì vậy một sự đổ vỡ trong bang giao giữa hai nước trở nên rõ ràng.
Tháng 6 năm 1988,
Lý Quang Diệu và Mahathir tiến tới một thoả thuận chung tại Kuala Lumpur về việc xây dựng đập Linggui
trên sông Johor. Năm 1989, Lý Quang Diệu tìm cách
thăm dò lập trường của Mahathir khi muốn dời những trạm hải quan đường sắt từ
Tanjong Pagar ở miền Nam Singapore đến Woodlands ở
đoạn cuối Causeway, một phần do sự gia tăng nạn buôn lậu ma tuý vào Singapore.
Điều này gây bất bình tại Malaysia, vì một vùng đất sẽ thuộc về Singapore khi
đường sắt ngưng hoạt động. Mahathir giao cho Daim
Zainuddin, khi ấy là bộ trưởng tài chính Malaysia, giải quyết vấn đề
này.
Sau nhiều tháng thương
thảo, hai bên đạt được thỏa thuận cùng phát triển ba vùng đất ở Tanjong
Pagar, Kranji và
Woodlands. Malaysia được 60% vùng đất, trong khi phần của Singapore là 40%.
Thoả ước được ký kết ngày 27 tháng 11 năm 1990,
một ngày trước khi Lý Quang Diệu nghỉ hưu.
Sau khi lãnh đạo đảng PAP giành được chiến
thắng trong 7 cuộc bầu cử, ngày 28-11-1990, Lý Quang Diệu quyết định về hưu và
bàn giao chức vụ thủ tướng cho Ngô Tác
Đống (Goh Chok Tong) con
của Ngô Khánh Thụy. Ông là chính khách có quãng thời gian dài nhất phục vụ
trong cương vị thủ tướng.
Cuộc chuyển giao quyền
lãnh đạo được chuẩn bị và tiến hành hết sức chu đáo. Chu trình tuyển chọn và
đào tạo thế hệ lãnh đạo thứ hai khởi sự từ đầu thập niên 1970. Trong thập niên
1980, Goh và các nhà lãnh đạo trẻ tuổi khác bắt đầu đảm nhận các vị trí quan trọng
trong nội các. Trước cuộc chuyển giao, tất cả các nhà lãnh đạo thế hệ thứ nhất
("những cựu binh") đều về hưu, kể cả Ngô Khánh Thụy (Goh Keng Swee),
S. Rajaratnam và Đỗ Tiến Tài (Toh Chin Chye). Vì được chuẩn bị tốt, cuộc chuyển
giao không gây ra bất cứ biến động nào, mặc dù đây là cuộc chuyển giao quyền
lực lần đầu tiên kể từ khi Singapore độc lập.
Khi Ngô Tác Đống đảm
nhận vị trí lãnh đạo chính phủ, Lý Quang Diệu vẫn tiếp tục ở lại nội các trong
cương vị bộ trưởng cao cấp và đưa ra những tư vấn. Trước công chúng, ông vẫn
thường nhắc đến Ngô như là "thủ tướng của tôi" để bày tỏ sự tôn trọng
dành cho thẩm quyền của Ngô. Tuy vậy, quan điểm của ông vẫn được lắng nghe
trong công luận và trong các buổi họp nội các. Ông vẫn tiếp tục hành xử ảnh hưởng
đặc biệt to lớn trên đảo quốc này và ông cũng sẵn lòng sử dụng ảnh hưởng ấy khi
cần thiết. Như ông đã phát biểu trong ngày Quốc khánh năm 1988: "Ngay cả
khi nằm trên giường bệnh, ngay cả khi các bạn đem tôi đi mai táng, nếu tôi nhận
thấy đang xảy ra một điều gì sai trái, tôi sẽ ngồi dậy ngay."
Bộ trưởng Cố vấn (2004–2015) Lý Quang Diệu cố tự kiềm chế không can thiệp vào các biện pháp
của chính phủ đối với các nước ASEAN, trong đó có Malaysia, vì không muốn dẫm
chân người kế nhiệm Ngô Tác Đống. Dù vậy, ông vẫn giữ vai trò quan trọng trong
các vấn đề kinh tế như thoả thuận với phó chủ tịch Lý Lam
Thanh ngày 26 tháng 2 năm 1994 về
việc chuyển đổi phần mềm hành chính công về quản trị và phát triển của Khu
công nghiệp Tô Châu.
Ngày 12 tháng 8 năm 2004,
Ngô Tác Đống rút lui để bàn giao chức vụ thủ tướng cho Lý Hiển Long, con
trai đầu của Lý Quang Diệu. Goh trở nên bộ trưởng cao cấp và ông Lý đảm nhiệm
một chức vụ mới được thành lập, Bộ
trưởng Cố vấn (Minister Mentor).
Mặc dù chống đối bài
bạc trong "cảm xúc và trí tuệ", Lý Quang Diệu không hành động chống
lại đề án của Lý Hiển Long cho phép thành lập casino trên lãnh thổ Singapore.
Ông nói: "Có casino hay không là điều mà những nhà lãnh đạo mới phải quyết
định".
Gần đây, Lý Quang Diệu
bày tỏ những quan ngại về ảnh hưởng đang suy giảm của tiếng Hoa phổ thông trong
giới trẻ Singapore. Trong một bài diễn văn đọc trước quốc hội, ông nói:
"Người Singapore cần phải học để thông thạo cả tiếng Anh và tiếng Hoa phổ
thông". Sau đó, vào tháng 1 năm 2005,
ông cho xúc tiến một chương trình truyền hình gọi là 华语 Cool!, trong nỗ lực thu hút giới trẻ đến với tiếng Hoa phổ thông.
Ngày 12 tháng 6 năm 2005,
trong một cuộc phỏng vấn thực hiện bởi Đài
Truyền hình Trung ương Trung Quốc (CCTV), ông Lý nhấn
mạnh đến nhu cầu liên tục đào tạo những nhân tài lãnh đạo đất nước, ông nói:
"Chúng ta cần những nhà lãnh đạo là những người có tầm nhìn xa và rộng, có
đầu óc minh mẫn và phóng khoáng, có khả năng nắm bắt cơ hội như chúng ta đã
làm... Nhiệm vụ của tôi là tìm ra người kế nhiệm xứng đáng. Tôi đã tìm ra họ,
và họ đang ở đây; bây giờ đến lượt họ phải tìm ra người kế nhiệm cho mình. Như
thế cần có sự liên tục tìm kiếm và đào tạo những nhà lãnh đạo có năng lực, chân
thật, tận tụy và tài năng, là những người làm việc không phải vì mình, mà vì
nhân dân và đất nước."
Từ đầu tháng 2 năm 2015, Lý Quang Diệu đã phải điều trị ở bệnh viện vì bị viêm
phổi. Văn phòng thủ tướng của con trai cả của ông nói ngày 17-3-2015
rằng tình trạng sức khỏe của ông đã xấu đi vì ông bị nhiễm
trùng, ngày hôm sau lại càng trầm trọng trong đơn vị chăm sóc đặc biệt.
Ông Lý Quang Diệu qua đời lúc 3 giờ 18 phút (giờ địa phương)
ngày Thứ Hai 23 tháng 3 năm 2015, khi đang điều trị tại Bệnh Viện Singapore General, Singapore, hưởng thọ 91 tuổi. Thông tin từ Văn phòng thủ tướng Lý Hiển
Long nêu rõ, ông qua đời do tuổi cao và bị bệnh viêm phổi cấp tính.
Trong một cuộc phỏng vấn với báo The Straits Times, ông nói rằng ông là người theo thuyết bất khả tri (agnostic).Lý Quang Diệu là một trong số những người ủng hộ các giá trị châu Á, mặc dù cách giải thích của ông về các giá trị này thường gây tranh cãi. Trong thập kỷ 1980, ông tích cực cổ xuý các giá trị châu Á nhưKhổng học, hoặc ở mức độ ít hơn, các đức hạnh của Phật giáo. Điều này được thể hiện trong những lần viếng thăm của ông đến các đền chùa Trung Hoa.
Qua ba thập kỷ nhiệm
quyền của Lý Quang Diệu, Singapore từ một quốc gia đang phát triển nay đứng
trong hàng ngũ những quốc gia phát triển nhất thế giới, mặc cho dân số ít ỏi,
diện tích nhỏ bé và tài nguyên thiên nhiên nghèo nàn. Lý Quang Diệu thường nói
rằng tài nguyên duy nhất của Singapore là người dân và tinh thần làm việc hăng
say của họ. Ông nhận được sự kính trọng của nhiều người Singapore, đặc biệt là
những người lớn tuổi, họ luôn nhớ đến khả năng lãnh đạo của ông trong thời kỳ
độc lập và tách rời khỏi Malaysia. Lý Quang Diệu vẫn thường được xem là nhà
kiến trúc cho sự phú cường của Singapore ngày nay, mặc dù vai trò này có sự
đóng góp đáng kể của phó thủ tướng, Tiến sĩ Goh Keng Swee, nhân vật chịu trách
nhiệm xây dựng và phát triển nền kinh tế Singapore.
Mặt khác, một số người
trong và ngoài nước, cho rằng Lý Quang Diệu là người chủ trương dành đặc
quyền lãnh đạo đất nước cho giới thượng lưu tinh hoa (elitism), hoặc có
cả những cáo buộc ông là một nhà lãnh đạo chuyên quyền. Người ta thuật lại rằng
có lần Lý Quang Diệu từng nói ông thích được sợ hơn là được thương.
Lý Quang Diệu cũng bị
chỉ trích vì đã áp dụng những biện pháp cứng rắn nhằm đàn áp phe đối lập
và quyền tự do ngôn luận, cấm biểu tình nơi công cộng mà
không có giấy phép của cảnh sát, hạn chế các ấn phẩm và sử dụng các luật lệ về
tội phỉ báng để đẩy những đối thủ chính trị của ông vào tình trạng phá sản. Về
vấn đề này, năm 1999 Devan Nair, cựu tổng
thống Singapore lúc đó sống tha hương ở Canada, trong một cuộc phỏng vấn với tờ
báo The
Globe and Mail ở Toronto đưa ra nhận xét rằng chiến lược
của Lý Quang Diệu là khởi kiện đối thủ của ông cho đến khi họ phá sản hay thân
bại danh liệt, như vậy chẳng khác gì thủ tiêu các quyền chính trị. Nair cho
rằng Lý Quang Diệu "ngày càng trở nên loại người tự cho mình biết đủ và
biết đúng mọi sự", cũng như bị vây quanh bởi "những kẻ bù nhìn".
Phản ứng với những nhận xét này, Lý Quang Diệu lại đâm đơn khởi kiện Nair tại
một tòa án tại Canada và Nair đã kiện ngược lại.[22][23]
Trong một trường hợp,
sau khi toà kháng án bác bỏ một phán quyết của toà dưới có lợi cho Lý Quang
Diệu, chính phủ bèn hủy bỏ quyền kháng án. Suốt trong thời gian đảm nhiệm chức
thủ tướng từ 1965 đến 1990,
Lý Quang Diệu đã bỏ tù Tạ Thái Bảo (Chia Thye Poh), một cựu dân biểu quốc hội
thuộc đảng đối lập Barisan
Socialis, trong 22 năm mà không xét xử, chiếu theo Luật
An ninh Nội chính, ông này chỉ được trả tự do vào năm 1989.
Cũng vậy, để có thể dành quyền hạn tuyệt đối cho các thẩm phán, Lý Quang Diệu
đã huỷ bỏ luật "Xét xử có bồi thẩm đoàn" tại toà án.
Vào năm 2010 ông Diệu, cùng với con trai là Lý
Hiển Long, và ông Goh Chok Tong, dọa sẽ đưa hãng The New York Times Company, mà làm chủ tờ báo International Herald Tribune ra tòa,
vì một bài báo có tựa là 'All in the Family (tất cả trong gia đình)' được viết
vào ngày 15-2-2010 bởi Philip Bowring, một nhà báo tự do và trước đó là chủ bút
tờ Far Eastern Economic Review. Báo International Herald
Tribune xin lỗi vào tháng 3 là độc giả của bài báo này có thể ' phỏng
đoán là Lý con không xứng đáng để đạt được chức vụ thủ tướng'. The New York
Times Company và Bowring cũng đồng ý trả SG$60,000 cho Lý Hiển Long, SG$50,000
cho Diệu và SG$50,000 cho Goh (tổng cổng khoảng US$114,000 vào lúc đó), cộng
thêm với tiền luật sư. Câu chuyện bắt nguồn từ một dàn xếp vào năm 1994 giữa 3
lãnh tụ đề cập tới nền chính trị kiểu cha truyền con nối tại các nước Đông Á,
bao gồm cả Singapore. Trong cuộc thỏa thuận, Bowring đồng ý là không có ý nói
Lý Hiển Long đạt được chức vụ là do chủ trương gia đình trị của cha ông là Lý
Quang Diệu. Phản ứng lại việc này, tổ chức bảo vệ thông tin báo chí Reporters Without
Borders viết một lá thư
công khai bảo Diệu và các viên chức cao cấp của chính phủ Singapore hãy ngưng
ngay đơn tố tụng phỉ báng này đối với các ký giả.
Ông Lý Quang Diệu đã viết hai cuốn hồi ký
dài hai tập: Câu
chuyện Singapore, trình bày quan điểm của ông về lịch sử
Singapore cho đến khi tách rời khỏi Malaysia năm 1965, và Từ thế giới thứ ba đến thế giới thứ nhất: Câu chuyện
Singapore, thuật lại sự chuyển đổi của Singapore để trở thành;
quốc gia thuộc thế giới thứ nhất.
Tổng thống Hoa
Kỳ, Obama: " Ông ta là một nhân vật vĩ đại trong
lịch sử, mà sẽ được tưởng nhớ trong nhiều thế hệ như là người cha của một nước
Singapore tân tiến và là một chiến lược gia tài giỏi về quan hệ Á
Châu"
Hạnh Dương tổng hợp.
Hạnh Dương tổng hợp.
